अरण्यकाण्डम्
Chapter 52 / सर्गः ५२
Slōka 1 / श्लोक १
सा तु तारा अधिप मुखी रावणेन निरीक्ष्य तम् ।
गृध्र राजम् विनिहतम् विललाप सुदुःखिता ॥३-५२-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
निमित्तम् लक्षणम् स्वप्नम् शकुनि स्वर दर्शनम् ।
अवश्यम् सुख दुःखेषु नराणाम् परिदृश्यते ॥३-५२-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
न नूनम् राम जानासि महत् व्यसनम् आत्मनः ।
धावन्ति नूनम् काकुत्स्थ मत् अर्थम् मृग पक्षिणः ॥३-५२-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
अयम् हि कृपया राम माम् त्रातुम् इह संगतः ।
शेते विनिहतो भूमौ मम अभाग्यात् विहंगमः ॥३-५२-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
त्राहि माम् अद्य काकुत्स्थ लक्ष्मण इति वरांगना ।
सु संत्रस्ता समाक्रंदत् शृण्वताम् तु यथा अन्तिके ॥३-५२-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
ताम् क्लिष्ट माल्य आभरणाम् विलपन्तीम् अनाथवत् ।
अभ्यधावत वैदेहीम् रावणो राक्षस अधिपः ॥३-५२-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
ताम् लताम् इव वेष्टन्तीम् आलिंगन्तीम् महाद्रुमान् ।
मुंच मुंच इति बहुशः प्रवदन् राक्षस अधिपः ॥३-५२-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
क्रोशन्तीम् राम राम इति रामेण रहिताम् वने ।
जीवित अन्ताय केशेषु जग्राह अन्तक संनिभः ॥३-५२-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
प्रधर्षितायाम् वैदेह्याम् बभूव स चरा अचरम् ।
जगत् सर्वम् अमर्यादम् तमसा अन्धेन संवृतम् ॥३-५२-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
न वाति मारुतः तत्र निष् प्रभो अभूत् दिवाकरः ।
दृष्ट्वा सीताम् परा मृष्टाम् देवो दिव्येन चक्षुषा ॥३-५२-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
कृतम् कार्यम् इति श्रीमान् व्याजहार पितामहः ।
प्रहृष्टा व्यथिताः च आसन् सर्वे ते परम ऋषयः ॥३-५२-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
दृष्ट्वा सीताम् परा मृष्टाम् दण्डकारण्य वासिनः ।
रावणस्य विनाशम् च प्राप्तम् बुद्ध्वा यदृच्छया ॥३-५२-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
स तु ताम् राम राम इति रुदन्तीम् लक्ष्मण इति च ।
जगाम आदाय च आकाशम् रावणो राक्षसेश्वर ॥३-५२-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
तप्त आभरण वर्ण अन्गी पीत कौशेय वासनी ।
रराज राज पुत्री तु विद्युत् सौदामनी यथा ॥३-५२-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
उद्धूतेन च वस्त्रेण तस्याः पीतेन रावणः ।
अधिकम् परिबभ्राज गिरिः दीप इव अग्निना ॥३-५२-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
- -- - --
Slōka 17 / श्लोक १७
तस्याः कौशेयम् उद्धूतम् आकाशे कनक प्रभम् ।
बभौ च आदित्य रागेण ताम्रम् अभ्रम् इव आतपे ॥३-५२-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
तस्याः तत् विमलम् - सु नसम् - वक्त्रम् आकाशे रावण अंक गम् ।
न रराज विना रामम् विनालम् इव पंकजम् ॥३-५२-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
बभूव जलदम् नीलम् भित्त्वा चन्द्र इव उदितः ।
सु ललाटम् सु केश अंतम् पद्म गर्भ आभम् अव्रणम् ॥३-५२-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
शुक्लैः सु विमलैर् दन्तैः प्रभावद्भिः अलंकृतम् ।
तस्याः सु नयनम् वक्त्रम् आकाशे रावण अंक गम् ॥३-५२-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
रुदितम् व्यपमृष्ट अस्रम् चन्द्रवत् प्रिय दर्शनम् ।
सु नासम् चारु ताम्र ओष्ठम् आकाषे हाटक प्रभम् ॥३-५२-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
राक्षसेन्द्र समाधूतम् तस्याः तत् वदनम् शुभम् ।
शुशुभे न विना रामम् दिवा चन्द्र इव उदितः ॥३-५२-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
सा हेम वर्णा नील अंगम् मैथिली राक्षस अधिपम् ।
शुशुभे कांचनी कांची नीलम् मणिम् - गजम् - इव आश्रिता ॥३-५२-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
सा पद्म पीता हेम आभा रावणम् जनक आत्मजा ।
विद्युत् घनम् इव आविश्य शुशुभे तप्त भूषणा ॥३-५२-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
तस्या भूषण घोषेण वैदेह्या राक्षस अधिपः ।
बभूव विमलो नीलः सघोष इव तोयदः ॥३-५२-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
उत्तम अंग च्युता तस्याः पुष्प वृष्टिः समन्ततः ।
सीताया ह्रियमाणायाः पपात धरणी तले ॥३-५२-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
सा तु रावण वेगेन पुष्प वृष्टिः समन्ततः ।
समाधूता दशग्रीवम् पुनः एव अभ्यवर्तत ॥३-५२-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
अभ्यवर्तत पुष्पाणाम् धारा वैश्रवण अनुजम् ।
नक्षत्र माला विमला मेरुम् नगम् इव उन्नतम् ॥३-५२-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
चरणात् नूपुरम् भ्रष्टम् वैदेह्या रत्न भूषितम् ।
विद्युत् मण्डल संकाशम् पपात धरणी तले ॥३-५२-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
तरु प्रवाल रक्ता सा नील अंगम् राक्षस ईश्वरम् ।
प्राशोभयत वैदेही गजम् कक्ष्या इव कांचनी ॥३-५२-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
ताम् महा उल्काम् इव आकाशे दीप्यमानाम् स्व तेजसा ।
जहार आकाशम् आविश्य सीताम् वैश्रवण अनुजः ॥३-५२-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
तस्याः तानि अग्नि वर्णानि भूषणानि मही तले ।
स घोषाणि अवकीर्यन्त क्षीणाः तारा इव अंबरात् ॥३-५२-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
तस्याः स्तन अन्तरात् भ्रष्टो हारः तारा अधिप द्युतिः ।
वैदेह्या निपतन् भाति गंगा इव गगनात् च्युता ॥३-५२-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
उत्पात वात अभिहता नाना द्विज गण आयुताः ।
मा भैः इति विधूत अग्रा व्याजह्रुः इव पादपाः ॥३-५२-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
नलिन्यो ध्वस्त कमलाः त्रस्त मीन जले चराः ।
सखीम् इव गत उत्साहाम् शोचन्ति इव स्म मैथिलीम् ॥३-५२-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
समंतात् अभिसंपत्य सिंह व्याघ्र मृग द्विजाः ।
अन्वधावन् तदा रोषात् सीताम् छाया अनुगामिनः ॥३-५२-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
जल प्रपात अस्र मुखाः शृन्गैः उच्छ्रित बाहवः ।
सीतायाम् ह्रियमाणायाम् विक्रोशन्ति इव पर्वताः ॥३-५२-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
ह्रियमाणाम् तु वैदेहीम् दृष्ट्वा दीनो दिवाकरः ।
प्रविध्वस्त प्रभः श्रीमान् आसीत् पाण्डुर मण्डलः ॥३-५२-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
न अस्ति धर्मः कुतः सत्यम् न आर्जवम् न अनृशम्सता ।
यत्र रामस्य वैदेहीम् भार्याम् हरति रावणः ॥३-५२-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
इति भूतानि सर्वाणि गणशः पर्यदेवयन् ।
वित्रस्तका दीन मुखा रुरुदुः मृग पोतकाः ॥३-५२-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
उद्वीक्ष्य उद्वीक्ष्य नयनैः अस्र पात आविल ईक्षणाः ।
सुप्रवेपित गात्राः च बभूवुः वन देवताः ॥३-५२-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
विक्रोशन्तीम् दृढम् सीताम् दृष्ट्वा दुःखम् तथा गताम् ।
ताम् तु लक्ष्मण राम इति क्रोशन्तीम् मधुर स्वराम् ॥३-५२-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
अवेक्षमाणाम् बहुशो वैदेहीम् धरणी तलम् ।
स ताम् आकुल केशान्ताम् विप्रमृष्ट विशेषकाम् ।जहार आत्म विनाशाय दशग्रीवो मनस्विनाम् ॥३-५२-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
ततः तु सा चारु दती शुचि स्मिताविना कृता बन्धु जनेन मैथिली ।
अपश्यती राघव लक्ष्मणाउ उभौविवर्ण वक्त्रा भय भार पीडिता ॥३-५२-४४॥