अरण्यकाण्डम्
Chapter 61 / सर्गः ६१
Slōka 1 / श्लोक १
दृष्ट्वा आश्रम पदम् शून्यम् रामो दशरथ आत्मजः।
रहिताम् पर्णशालाम् च प्रविद्धानि आसनानि च ॥३-६१-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
अदृष्ट्वा तत्र वैदेहीम् संनिरीक्ष्य च सर्वशः ।
उवाच रामः प्राक्रुश्य प्रगृह्य रुचिरौ भुजौ ॥३-६१-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
क्व नु लक्ष्मण वैदेही कम् वा देशम् इतो गता ।
केन आहृता वा सौमित्रे भक्षिता केन वा प्रिया ॥३-६१-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
वृक्षेण आवार्य यदि माम् सीते हसितुम् इच्छसि ।
अलम् ते हसितेन अद्य माम् भजस्व सुदुःखितम् ॥३-६१-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
यैः सह क्रीडसे सीते विश्वस्तैः मृग पोतकैः ।
एते हीनाः त्वया सौम्ये ध्यायन्ति अस्र आविल ईक्षणाः ॥३-६१-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
सीताया रहितो अहम् वै न हि जीवामि लक्ष्मण ।
वृतम् शोकेन महता सीता हरणजेन माम् ॥३-६१-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
पर लोके महाराजो नूनम् द्रक्ष्यति मे पिता ।
कथम् प्रतिज्ञाम् संश्रुत्य मया त्वम् अभियोजितः ॥३-६१-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
अपूरयित्वा तम् कालम् मत् सकाशम् इह आगतः ।
काम वृत्तम् अनार्यम् माम् मृषा वादिनम् एव च ॥३-६१-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
धिक् त्वाम् इति परे लोके व्यक्तम् वक्ष्यति मे पिता ।
विवशम् शोक संतप्तम् दीनम् भग्न मनोरथम् ॥३-६१-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
माम् इह उत्सृज्य करुणम् कीर्तिः नरम् इव अन्ऋजुम् ।
क्व गच्चसि वरारोहे मा मोत्सृज्य - मा मा उत्सृज्य - सुमध्यमे ॥३-६१-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
त्वया विरहितः च अहम् त्यक्ष्ये जीवितम् आत्मनः ।
इति इव विलपन् रामः सीता दर्शन लालसः ॥३-६१-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
न ददर्श सुदुःख आर्तो राघवो जनक आत्मजाम् ।
अनासादयमानम् तम् सीताम् शोकपरायणम् ॥३-६१-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
पंकम् आसाद्य विपुलम् सीदन्तम् इव कुंजरम् ।
लक्ष्मणो रामम् अत्यर्थम् उवाच हित काम्यया ॥३-६१-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
मा विषादम् महाबुद्धे कुरु यत्नम् मया सह ।
इदम् गिरि वरम् वीर बहु कन्दर शोभितम् ॥३-६१-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
प्रिय कानन संचारा वन उन्मत्ता च मैथिली ।
सा वनम् वा प्रविष्टा स्यात् नलिनीम् वा सुपुष्पिताम् ॥३-६१-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
सरितम् वा अपि संप्राप्ता मीन वंजुल सेविताम् ।
वित्रासयितु कामा वा लीना स्यात् कानने क्वचित् ॥३-६१-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
जिज्ञासमाना वैदेही त्वाम् माम् च पुरुषर्षभ ।
तस्या हि अन्वेषणे श्रीमन् क्षिप्रम् एव यतावहे ॥३-६१-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
वनम् सर्वम् विचिनुवो यत्र सा जनक आत्मजा ।
मन्यसे यदि काकुत्स्थ मा स्म शोके मनः कृथाः ॥३-६१-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
एवम् उक्तः तु सौहार्दात् लक्ष्मणेन समाहितः ।
सह सौमित्रिणा रामो विचेतुम् उपचक्रमे ॥३-६१-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
तौ वनानि गिरीन् चैव सरितः च सरांसि च ।
निखिलेन विचिन्वन्तौ सीताम् दशरथ आत्मजौ ॥३-६१-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
तस्य शैलस्य सानूनि शिलाः च शिखराणि च ।
निखिलेन विचिन्वन्तौ न एव ताम् अभिजग्मतुः ॥३-६१-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
विचित्य सर्वतः शैलम् रामो लक्ष्मणम् अब्रवीत् ।
न इह पश्यामि सौमित्रे वैदेहीम् पर्वते शुभाम् ॥३-६१-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
ततो दुःख अभिसंतप्तो लक्ष्मणो वाक्यम् अब्रवीत् ।
विचरन् दण्डक अरण्यम् भ्रातरम् दीप्त तेजसम् ॥३-६१-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
प्राप्स्यसि त्वम् महाप्राज्ञ मैथिलीम् जनक आत्मजाम् ।
यथा विष्णुः महाबाहुः बलिम् बद्ध्वा महीम् इमाम् ॥३-६१-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
एवम् उक्तः तु वीरेण लक्ष्मणेन स राघवः ।
उवाच दीनया वाचा दुःख अभिहत चेतनः ॥३-६१-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
वनम् सुविचितम् सर्वम् पद्मिन्यः फुल्ल पंकजाः ।
गिरिः च अयम् महाप्राज्ञ बहु कन्दर निर्झरः ।न हि पश्यामि वैदेहीम् प्राणेभ्यो अपि गरीयसीम् ॥३-६१-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
एवम् स विलपन् रामः सीता हरण कर्शितः ।
दीनः शोक समाविष्टो मुहूर्तम् विह्वलो अभवत् ॥३-६१-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
स विह्वलित सर्व अंगो गत बुद्धिः विचेतनः ।
निषसाद आतुरो दीनो निःश्वस्य अशीतम् आयतम् ॥३-६१-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
बहुशः स तु निःश्वस्य रामो राजीव लोचनः ।
हा प्रिये ति विचुक्रोश बहुशो बाष्प गद्गदः ॥३-६१-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
तम् सान्त्वयामास ततो लक्ष्मणः प्रिय बान्धवम् ।
बहु प्रकारम् शोक आर्तः प्रश्रितः प्रश्रित अंजलिः ॥३-६१-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
अनादृत्य तु तत् वाक्यम् लक्ष्मण ओष्ठ पुट च्युतम् ।
अपश्यन् ताम् प्रियाम् सीताम् प्राक्रोशत् स पुनः पुनः ॥३-६१-३१॥