अरण्यकाण्डम्
Chapter 69 / सर्गः ६९
Slōka 1 / श्लोक १
कृत्वा एवम् उदकम् तस्मै प्रस्थितौ राघवौ तदा ।
अवेक्षन्तौ वने सीताम् जग्मतुः पश्चिमाम् दिशम् ॥३-६९-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
ताम् दिशम् दक्षिणाम् गत्वा शर चाप असि धारिणौ ।
अविप्रहतम् ऐक्ष्वाकौ पन्थानम् प्रतिपेदतुः ॥३-६९-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
गुल्मैः वृक्षैः च बहुभिः लताभिः च प्रवेष्टितम् ।
आवृतम् सर्वतो दुर्गम् गहनम् घोर दर्शनम् ॥३-६९-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
व्यतिक्रम्य तु वेगेन गृहीत्वा दक्षिणाम् दिशम् ।
सु भीमम् तन् महाअरण्यम् व्यतियातौ महाबलौ ॥३-६९-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
ततः परम् जनस्थानात् त्रि क्रोशम् गम्य राघवौ ।
क्रौंच अरण्यम् विविशतुः गहनम् तौ महौजसौ ॥३-६९-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
नाना मेघ घन प्रख्यम् प्रहृष्टम् इव सर्वतः ।
नाना वर्णैः शुभैः पुष्पैः मृग पक्षि गणैः युतम् ॥३-६९-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
दिदृक्षमाणौ वैदेहीम् तत् वनम् तौ विचिक्यतुः ।
तत्र तत्र अवतिष्ठन्तौ सीता हरण दुःखितौ ॥३-६९-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
ततः पूर्वेण तौ गत्वा त्रि क्रोसम् भ्रातरु तदा ।
क्रौंचारण्यम् अतिक्रम्य मातंग आश्रम अंतरा ॥३-६९-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
दृष्टा तु तद् वनम् घोरम् बहु भीम मृग द्विजम् ।
नाना वृक्ष समाकीर्णम् सर्वम् गहन पादपम् ॥३-६९-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
ददृशाः ते गिरौ तत्र दरीम् डशरथ आत्मजौ ।
पाताल सम गम्भीराम् तमसा नित्य संवृताम् ॥३-६९-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
आसाद्य च नरव्याघ्रौ दर्याः तस्या अविदूरतः ।
ददर्श तु महारूपाम् रक्षसीम् विकृत आननाम् ॥३-६९-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
भयदाम् अल्प सत्त्वानाम् भीभत्साम् रौद्र दर्शनाम् ।
लंबोदरीम् तीक्ष्ण दंष्ट्राम् करालीम् परुष त्वचम् ॥३-६९-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
भक्षयन्तीम् मृगान् भीमान् विकटाम् मुक्त मूर्धजाम् ।
अवैक्षताम् तु तौ तत्र भ्रातरौ राम लक्ष्मणौ ॥३-६९-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
सा समासाद्य तौ वीरौ व्रजन्तम् भ्रातुः अग्रतः ।
एहि रंस्यावहे इति उक्त्वा समालंबत लक्ष्मणम् ॥३-६९-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
उवाच च एनम् वचनम् सौमित्रिम् उपगुह्य सा ।
अहम् तु अयोमुखी नाम लाभः ते त्वम् असि प्रियः ॥३-६९-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
नाथ पर्वत दुर्गेषु नदीनाम् पुलिनेषु च ।
आयुः चिरम् इदम् वीर त्वम् मया सह रंस्यसे ॥३-६९-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
एवम् उक्तः तु कुपितः खडगम् उद्धृत्य लक्ष्मणः ।
कर्ण नास स्तनम् तस्या निचकर्ता अरिसूदनः ॥३-६९-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
कर्ण नासे निकृत्ते तु विस्वरम् विननाद सा ।
यथा आगतम् प्रदुद्राव राक्षसी घोर दर्शना ॥३-६९-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
तस्याम् गतायाम् गहनम् व्रजन्तौ वनम् ओजसा ।
आसेदतुः अरि मित्र घ्नौ भ्रातरौ राम लक्ष्मणौ ॥३-६९-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
लक्ष्मणः तु महातेजाः सत्त्ववान् शीलवान् शुचिः ।
अब्रवीत् प्रांजलिः वाक्यम् भ्रातरम् दीप्त तेजसम् ॥३-६९-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
स्पंदन्ते मे दृढम् बाहुः उद्विग्नम् इव मे मनः ।
प्रायशः च अपि अनिष्टानि निमित्तानि उपलक्षये ॥३-६९-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
तस्मात् सज्जी भव आर्य त्वम् कुरुष्व वचनम् हितम् ।
मम एव हि निमित्तानि सद्यः शंसन्ति संभ्रमम् ॥३-६९-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
एष वंजुलको नाम पक्षी परम दारुणः ।
आवयोः विजयम् युद्धे शंसन् इव विनर्दति ॥३-६९-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
तयोः अन्वेषतोः एवम् सर्वम् तत् वनम् ओजसा ।
संजज्ञे विपुलः शब्दः प्रभंजन् इव तत् वनम् ॥३-६९-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
संवेष्टितम् इव अत्यर्थम् गहनम् मातरिश्वना ।
वनस्य तस्य शब्दो अभूत् दिवम् आपूरयन् इव ॥३-६९-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
तम् शब्दम् कांक्षमाणः तु रामः खड्गी सह अनुजः ।
ददर्श सु महा कायम् राक्षसम् विपुल उरसम् ॥३-६९-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
आसेदतुः च तत् रक्षः तौ उभौ प्रमुखे स्थितम् ।
विवृद्धम् अ-शिरो ग्रीवम् कबंधम् उदरे मुखम् ॥३-६९-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
रोमभिर्निश्चितैस्तीक्ष्णैर्महागिरिमिवोच्छ्रितम् - यद्वा -रोमभिः निचितैः तीक्ष्णैः महागिरिम् इव उच्छ्रितम् ।
नील मेघ निभम् रौद्रम् मेघ स्तनित निःस्वनम् ॥३-६९-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
अग्नि ज्वाल निकाशेन ललाटस्थेन दीप्यता ।
महापक्षेण पिंगेन विपुलेन आयतेन च ॥३-६९-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
एकेन उरसि घोरेण नयनेन आशु दर्शिना ।
महा दंष्ट्र उपपन्नम् तम् लेलिहानम् महा मुखम् ॥३-६९-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
भक्षयंतम् महा घोरान् ऋक्ष सिम्ह मृग द्विपान् ।
घोरौ भुजौ विकुर्वाणम् उभौ योजनम् आयतौ ॥३-६९-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
कराभ्याम् विविधान् गृह्य ऋक्षान् पक्षि गणान् मृगान् ।
आकर्षन्तम् विकर्षन्तम् अनेकान् मृग यूथपान् ॥३-६९-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
स्थितम् आवृत्य पन्थानम् तयोः भ्रात्रोः प्रपन्नयोः ।
अथ तम् समतिक्रम्य क्रोश मात्रम् ददर्शतुः ॥३-६९-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
महान्तम् दारुणम् भीमम् कबंधम् भुज संवृतम् ।
कबंधम् इव संस्थानत् अति घोर प्रदशनम् ॥३-६९-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
स महा बाहुः अत्यर्थम् प्रसार्य विपुलौ भुजौ ।
जग्राह सहितौ एव राघवौ पीडयन् बलात् ॥३-६९-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
खड्गिनौ दृढ धन्वानौ तिग्म तेजौ महा भुजौ ।
भ्रातरौ विवशम् प्राप्तौ कृष्यमाणौ महा बलौ ॥३-६९-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
तत्र धैर्यात् च शूराः तु राघवो न एव विव्यधे ।
बाल्यात् अनाश्रयत्वात् च एव लक्ष्मणः तु अतिविव्यधे ॥३-६९-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
उवाच च विषण्णम् सन् राघवम् राघव अनुजः ।
पश्य माम् विवशम् वीर राक्षसस्य वशम् गतम् ॥३-६९-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
मया एकन तु निर्युक्तः परिमुच्यस्व राघव ।
माम् हि भूत बलिम् दत्त्वा पलास्व यथा सुखम् ॥३-६९-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
अधिगंता असि वैदेहीम् अचिरेण इति मे मतिः ।
प्रति लभ्य च काकुत्स्थ पितॄ पैतामहम् महीम् ॥३-६९-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
तत्र माम् राम राज्यस्थः स्मर्तुम् अर्हसि सर्वदा ।
लक्ष्मणेन एवम् उक्तः तु रामः सौमित्रिम् अब्रवीत् ॥३-६९-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
मा स्म त्रासम् वृथा वीर न हि त्वा दृक् विषीदति ।
एतस्मिन् अन्तरे क्रूरो भ्रातरौ राम लक्ष्मणौ ॥३-६९-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
तौ उवाच महाबाहुः कबन्धो दानव उत्तमः ।
कौ युवाम् वृषभ स्कन्धौ महा खड्ग धनुर् धरौ ॥३-६९-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
घोरम् देशम् इमम् प्राप्तौ दैवेन मम चाक्षुषौ ।
वदतम् कार्यम् इह वाम् किम् अर्थम् च आगतौ युवाम् ॥३-६९-४४॥
Slōka 45 / श्लोक ४५
इमम् देशम् अनुप्राप्तौ क्षुधा आर्तस्य इह तिष्ठतः ।
स बाण चाप खड्गौ च तीक्ष्ण शृंगौ इव ऋषभौ ॥३-६९-४५॥
Slōka 46 / श्लोक ४६
मम तूर्णम् उपसंप्राप्तौ दुर्लभम् जीवितम् वाम् ।
तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा कबंधस्य दुरात्मनः ॥३-६९-४६॥
Slōka 47 / श्लोक ४७
उवाच लक्ष्मणम् रामो मुखेन परिशुष्यता ।
कृच्छ्रात् कृच्छ्रतरम् प्राप्य दारुणम् सत्य विक्रम ॥३-६९-४७॥
Slōka 48 / श्लोक ४८
व्यसनम् जीवित अन्ताय प्राप्तम् अप्राप्य ताम् प्रियाम् ।
कालस्य सुमहत् वीर्यम् सर्व भूतेषु लक्ष्मण ॥३-६९-४८॥
Slōka 49 / श्लोक ४९
त्वाम् च माम् च नरव्याघ्र व्यसनैः पश्य मोहितौ ।
न हि भारो अस्ति दैवस्य सर्व भुतेषु लक्ष्मण ॥३-६९-४९॥
Slōka 50 / श्लोक ५०
शूराः च बलवंतः च कृत अस्त्राः च रण आजिरे ।
काल अभिपन्नाः सीदन्ति यथा वालुक सेतवः ॥३-६९-५०॥
Slōka 51 / श्लोक ५१
इति ब्रुवाणो दृढ सत्य विक्रमोमहायशा दाशरथिः प्रतापवान् ।
अवेक्ष्य सौमित्रिम् उदग्र विक्रमम्स्थिराम् तदा स्वाम् मतिम् आत्मना अकरोत् ॥३-६९-५१॥