अयोध्याकाण्डम्
Chapter 30 / सर्गः ३०
Slōka 1 / श्लोक १
सान्त्व्यमाना तु रामेण मैथिली जनक आत्मजा ।
वन वास निमित्ताय भर्तारम् इदम् अब्रवीत् ॥२-३०-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
सा तम् उत्तम सम्विग्ना सीता विपुल वक्षसम् ।
प्रणयाच् च अभिमानाच् च परिचिक्षेप राघवम् ॥२-३०-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
किम् त्वा अमन्यत वैदेहः पिता मे मिथिला अधिपः ।
राम जामातरम् प्राप्य स्त्रियम् पुरुष विग्रहम् ॥२-३०-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
अनृतम् बल लोको अयम् अज्ञानात् यद्द् हि वक्ष्यति ।
तेजो न अस्ति परम् रामे तपति इव दिवा करे ॥२-३०-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
किम् हि कृत्वा विषण्णः त्वम् कुतः वा भयम् अस्ति ते ।
यत् परित्यक्तु कामः त्वम् माम् अनन्य परायणाम् ॥२-३०-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
द्युमत्सेन सुतम् वीर सत्यवन्तम् अनुव्रताम् ।
सावित्रीम् इव माम् विद्धि त्वम् आत्म वश वर्तिनीम् ॥२-३०-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
न तु अहम् मनसा अपि अन्यम् द्रष्टा अस्मि त्वद् ऋते अनघ ।
त्वया राघव गच्चेयम् यथा अन्या कुल पाम्सनी ॥२-३०-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
स्वयम् तु भार्याम् कौमारीम् चिरम् अध्युषिताम् सतीम् ।
शैलूषैव माम् राम परेभ्यो दातुम् इच्चसि ॥२-३०-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
यस्य पथ्यम् च रामात्थ यस्य चार्थेऽवरुध्यसे ।
त्वम् तस्य भव वश्यश्च विधेयश्छ सदानघ॥२-३०-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
स माम् अनादाय वनम् न त्वम् प्रस्थातुम् अर्हसि ।
तपो वा यदि वा अरण्यम् स्वर्गो वा स्यात् सह त्वया ॥२-३०-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
न च मे भविता तत्र कश्चित् पथि परिश्रमः ।
पृष्ठतः तव गच्चन्त्या विहार शयनेष्व् अपि ॥२-३०-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
कुश काश शर इषीका ये च कण्टकिनो द्रुमाः ।
तूल अजिन सम स्पर्शा मार्गे मम सह त्वया ॥२-३०-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
महा वात समुद्धूतम् यन् माम् अवकरिष्यति ।
रजो रमण तन् मन्ये पर अर्ध्यम् इव चन्दनम् ॥२-३०-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
शाद्वलेषु यद् आसिष्ये वन अन्ते वन गोरचा ।
कुथा आस्तरण तल्पेषु किम् स्यात् सुखतरम् ततः ॥२-३०-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
पत्रम् मूलम् फलम् यत् त्वम् अल्पम् वा यदि वा बहु ।
दास्यसि स्वयम् आहृत्य तन् मे अमृत रस उपमम् ॥२-३०-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
न मातुर् न पितुस् तत्र स्मरिष्यामि न वेश्मनः ।
आर्तवानि उपभुन्जाना पुष्पाणि च फलानि च ॥२-३०-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
न च तत्र गतः किम्चित् द्रष्टुम् अर्हसि विप्रियम् ।
मत् कृते न च ते शोको न भविष्यामि दुर्भरा ॥२-३०-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
यः त्वया सह स स्वर्गो निरयो यः त्वया विना ।
इति जानन् पराम् प्रीतिम् गच्च राम मया सह ॥२-३०-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
अथ माम् एवम् अव्यग्राम् वनम् न एव नयिष्यसि ।
विषम् अद्य एव पास्यामि मा विशम् द्विषताम् वशम् ॥२-३०-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
पश्चात् अपि हि दुह्खेन मम न एव अस्ति जीवितम् ।
उज्झितायाः त्वया नाथ तदा एव मरणम् वरम् ॥२-३०-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
इदम् हि सहितुम् शोकम् मुहूर्तम् अपि न उत्सहे ।
किम् पुनर् दश वर्षाणि त्रीणि च एकम् च दुह्खिता ॥२-३०-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
इति सा शोक सम्तप्ता विलप्य करुणम् बहु ।
चुक्रोश पतिम् आयस्ता भृशम् आलिन्ग्य सस्वरम् ॥२-३०-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
सा विद्धा बहुभिर् वाक्यैः दिग्धैः इव गज अन्गना ।
चिर सम्नियतम् बाष्पम् मुमोच अग्निम् इव अरणिः ॥२-३०-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
तस्याः स्फटिक सम्काशम् वारि सम्ताप सम्भवम् ।
नेत्राभ्याम् परिसुस्राव पन्कजाभ्याम् इव उदकम् ॥२-३०-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
तच्चैवामलचन्ध्रभम् मुखमायतलोचनम् ।
पर्यशुष्यत बाष्पेण जलोद्धृतमिवामुबुजम् ॥२-३०-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
ताम् परिष्वज्य बाहुभ्याम् विसम्ज्ञाम् इव दुह्खिताम् ।
उवाच वचनम् रामः परिविश्वासयम्स् तदा ॥२-३०-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
न देवि तव दुह्खेन स्वर्गम् अपि अभिरोचये ।
न हि मे अस्ति भयम् किम्चित् स्वयम्भोर् इव सर्वतः ॥२-३०-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
तव सर्वम् अभिप्रायम् अविज्ञाय शुभ आनने ।
वासम् न रोचये अरण्ये शक्तिमान् अपि रक्षणे ॥२-३०-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
यत् सृष्टा असि मया सार्धम् वन वासाय मैथिलि ।
न विहातुम् मया शक्या कीर्तिर् आत्मवता यथा ॥२-३०-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
धर्मः तु गज नास ऊरु सद्भिर् आचरितः पुरा ।
तम् च अहम् अनुवर्ते अद्य यथा सूर्यम् सुवर्चला ॥२-३०-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
न खल्वहम् न गच्छेयम् वनम् जनकनन्दिनि ।
वचनम् त्न्नयति माम् पितुः सत्योपबृंहितम् ॥२-३०-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
एष धर्मः तु सुश्रोणि पितुर् मातुः च वश्यता ।
अतः च आज्ञाम् व्यतिक्रम्य न अहम् जीवितुम् उत्सहे ॥२-३०-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
अस्वाधीनम् कथम् दैवम् प्रकारैरभिराध्यते ।
स्वाधीनम् समतिक्रम्य मातरम् पितरम् गुरुम् ॥२-३०-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
यत्त्रयम् तत्त्रयो लोकाः पवित्रम् तत्समम् भुवि ।
नान्यदस्ति शुभापाङ्गे तेनेदमभिराध्यते ॥२-३०-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
न सत्यम् दानमानौ वा न यज्ञाश्चाप्तदक्षिणाः ।
तथा बलकराः सीते यथा सेवा पितुर्मता ॥२-३०-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
स्वर्गो धनम् वा धान्यम् वा विद्याः पुत्राः सुखानि च ।
गुरुवृत्त्यनुरोधेन न किम्चित्\दपि दुर्लभम् ॥२-३०-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
देवगन्धर्वगोलोकान् ब्रह्मलोकम् तथापरान् ।
प्राप्नुवन्ति महात्मानो मातापितृपरायणाः ॥२-३०-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
स माम् पिता यथा शास्ति सत्य धर्म पथे स्थितः ।
तथा वर्तितुम् इच्चामि स हि धर्मः सनातनः ॥२-३०-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
मम सन्ना मतिः सीते त्वाम् नेतुम् दण्डकावनम् ।
वसिष्यामीति सात्वम् मामनुयातुम् सुनिश्चिता ॥२-३०-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
सा हि दिष्टाऽनवद्याङ्गी वनाय वदिरेक्षणे ।
अनुगच्चस्व माम् भीरु सह धर्म चरी भव ॥२-३०-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
सर्वथा सदृशम् सीते मम स्वस्य कुलस्य च ।
व्यवसायमनुक्रान्ता कान्ते त्वमतिशोभनम् ॥२-३०-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
आरभस्व शुभश्रोणि वनवासक्षमाः क्रियाः ।
नेदानीम् त्वदृते सीते स्वर्गोऽपि मम रोचते ॥२-३०-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
ब्राह्मणेभ्यः च रत्नानि भिक्षुकेभ्यः च भोजनम् ।
देहि च आशम्समानेभ्यः सम्त्वरस्व च माचिरम् ॥२-३०-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
भूषणानि महार्हाणि वरवस्त्राणि यानि च ।
रमणीयाश्च ये केचित्क्रीडार्थाश्चापुयुपस्कराः ॥२-३०-४४॥
Slōka 45 / श्लोक ४५
शयनीयानि यानानि मम चान्यानि यानि च ।
देहि स्वभृत्यवर्गस्य ब्राह्मणानामनन्तरम् ॥२-३०-४५॥
Slōka 46 / श्लोक ४६
अनुकूलम् तु सा भर्तुर् ज्ञात्वा गमनम् आत्मनः ।
क्षिप्रम् प्रमुदिता देवी दातुम् एव उपचक्रमे ॥२-३०-४६॥
Slōka 47 / श्लोक ४७
ततः प्रहृष्टा परिपूर्ण मानसा ।
यशस्विनी भर्तुर् अवेक्ष्य भाषितम् ।धनानि रत्नानि च दातुम् अन्गना ।प्रचक्रमे धर्मभृताम् मनस्विनी ॥२-३०-४७॥