अयोध्याकाण्डम्
Chapter 8 / सर्गः ८
Slōka 1 / श्लोक १
मन्थरा त्वभ्यसूयैनामुत्सृज्याभरणं च तत्।
उवाचेदं ततो वाक्यं कोपदुःखसमन्विता ॥२-८-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
हर्षं किमिदमस्थाने कृतवत्यसि बालिशे ।
शोकसागरमध्यस्थमात्मानं नावबुध्यसे ॥२-८-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
मनसा प्रहसामि त्वां देवि दुःखार्धिता सती ।
यच्छोचितव्ये हृष्टासि प्राप्येदं व्यसनं महत् ॥२-८-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
शोचामि दुर्मतित्वं ते का हि प्राज्ञा प्रहर्षयेत् ।
अरेः सपत्नीपुत्रस्य वृद्धिं मृत्युमिवागताम् ॥२-८-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
भरतादेव रामस्य राज्यसाधारणाद्भयम् ।
तद्विचिन्त्य विषण्णास्मि भय भीताद्धि जायते ॥२-८-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
लक्ष्मणो हि महेष्वासो रामं सर्वात्मना गतः ।
शत्रुघ्नश्चापि भरतं काकुत्थ्सं लक्ष्मणो यथा ॥२-८-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
प्रत्यासन्नक्रमेणापि भरतस्तैव भामिनि ।
राज्यक्रमो विप्रकृष्टस्तयोस्तावत्कनीयसोः ॥२-८-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
विदुषः क्षत्रचारित्रे प्राज्ञस्य प्राप्तकारिणः ।
भयात्प्रवेपे रामस्य चिन्तयन्ती तवात्मजम् ॥२-८-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
सुभगा खलु कौसल्या यस्याः पुत्रोऽभिषेक्ष्यते ।
यौवराज्येन महता श्वः पुष्येण द्विजोत्तमैः ॥२-८-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
प्राप्तां सुमहतीं प्रीतिं प्रतीतां तां हतद्विषम् ।
उपस्थास्यसि कौसल्यां दासीवत्त्वं कृताञ्जलिः ॥२-८-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
एवम् चेत्त्वं सहास्माभिस्तस्याः प्रेष्य भविष्यसि ।
पुत्रश्च तव रामस्य प्रेष्यभावं गमिष्यति ॥२-८-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
हृष्टाः खलु भविष्यन्ति रामस्य परमाः स्त्रियः ।
अप्रहृष्टा भविष्यन्ति स्नुषास्ते भरतक्षये ॥२-८-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
तां दृष्ट्वा परमप्रीतां ब्रुवन्तीं मन्थरां ततः ।
रामस्यैव गुणान् देवी कैकेयि प्रशशंस ह ॥२-८-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
धर्मज्ञो गुरुभिर्दान्तः कृतज्ञ सत्यवाक्चुचि ।
रामो राज्ञः सुतो ज्येष्ठो यौवराज्यमतोऽर्हति ॥२-८-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
भ्रात्R^ऊन्भऋत्यांश्च दीर्घायुः पितृवत्पालयिष्यति ।
संतप्यसे कथं कुब्जे श्रुत्वा रामाभिषेचनम् ॥२-८-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
भरतश्चापि रामस्य ध्रुवं वर्षशतात्परम् ।
पितृपैतामहं राज्यमवाप्ता पुरुषर्षभः ॥२-८-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
सा त्वमभ्युदये प्राप्ते वर्तमाने च मन्थरे ।
भविष्यति च क्ल्याणे किमर्थं परितप्यसे ॥२-८-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
यथा ने भरतो मान्यस्तथा भूयोऽपि राघावः ।
कौसल्यातोऽरिक्तं च सो हि शुश्रूषते हि माम् ॥२-८-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
राज्यं यदि हि रामस्य भरतस्यापि तत्तदा ।
मन्यते हि यथात्मानं तथा भ्रात्R^ऊंश्च राघवः ॥२-८-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
कैकेयीवचनं श्रुत्वा मन्थरा भृशदुःखिता ।
दीर्घमुष्णं निःश्वस्य कैकेयीमिदमब्रवीत् ॥२-८-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
अनर्थदर्शिनी मौर्ख्यान्नात्मानमवबुध्यसे ।
शोकव्यसनविस्तीर्णे मज्जन्ती दुःखसागरे ॥२-८-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
भविता राघवो राजा राघवस्यानु यः सुतः ।
राजवंशात्तु कैकेयि भरतः परिहास्यते ॥२-८-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
न हि राज्ञः सुताः सर्वे राज्ये तिष्ठन्ति भामिनि ।
स्थाप्यमानेषु सर्वेषु सुमहाननयो भवेत् ॥२-८-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
तस्माज्ज्येष्ठे हि कैकेयि राज्यतन्त्राणि पार्थिवाः ।
स्थापयन्त्यनवद्याङ्गि गुणवत्स्वतरेष्वपि ॥२-८-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
असावत्यन्तनिर्भग्न स्तवपुत्रो भविष्यति ।
अनाथवत्सुखेभ्यश्च राजवंशाच्च वत्सले ॥२-८-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
साहं त्वदर्थे संप्राप्ता त्वं तु मां नावबुध्यसे ।
सपत्निवृद्दौ या मे त्वं प्रदेयं दातुमिच्चिसि ॥२-८-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
ध्रुवं तु भरतं रामः प्राप्य राज्यमकण्टकम् ।
देशान्तरं वासयिता लोकान्तरमथापि व ॥२-८-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
बाल एव हि मातुल्यं भरतो नायितस्त्वया ।
सन्निकर्षाच्च सौहार्दं जायते स्थावरेष्वपि ॥२-८-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
भरतस्यानुवशगः शत्रुघ्नोऽपि समं गतः ।
लक्ष्मणो हि यथा रामं तथासौ भरतं गतः ॥२-८-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
श्रूयते हि द्रुमः कश्चिच्चेत्तव्यो वनजीविभिः ।
सन्निकर्षादिषीकाभिर्मो चितः परमाद्भयात् ॥२-८-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
गोप्ता हि रामं सौमित्रिर्लक्ष्मणं चापि राघवः ।
अश्विनोरिव सौभ्रात्रं तयोर्लोकेषु विश्रुतम् ॥२-८-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
तस्मान्न लक्ष्मणे रामः पापं किञ्चित्करिष्यति ।
रामस्तु भरते पापं कुर्यादिति न सं शयः ॥२-८-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
तस्माद्राजगृहादेव वनं गच्छतु ते सुतः ।
एतद्धि रोचते मह्यं भृशं चापि हितं तव ॥२-८-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
एवं ते ज्ञातिपक्षस्य श्रेयश्चैव भविष्यति ।
यदि चेद्भरतो धर्मात्पित्र्यं राज्यमवाप्स्यति ॥२-८-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
स ते सुखोचितो बालो रामस्य सहजो रिपुः ।
समृद्धार्थस्य नष्टार्थो जीविष्यति कथं वशे ॥२-८-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
अभिद्रुतमिवारण्ये सिंहेन गजयूथपम् ।
प्रच्छाद्यमानं रामेण भरतं त्रातुमर्हसि ॥२-८-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
दर्पान्निराकृता पूर्वं त्वया सौभाग्यवत्तया ।
राममाता सपत्नी ते कथं वैरं न शातयेत् ॥२-८-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
यदा हि रामः पृथिवीमवाप्स्यति ।
प्रभूतरत्नाकरशैलपत्तनाम् ।तदा गमिष्यस्यशुभं पराभवं ।सहैव दीना भरतेन भामिनि ॥२-८-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
यदा हि रामः पृथिवीमवाप्स्यति ।
ध्रुवं प्रणष्टो भरतो भविष्यति ।अतो हि संचिन्तय राज्यमात्मजे ।पर्स्य चैवाद्य विवासकारणम् ॥२-८-३९॥