अयोध्याकाण्डम्
Chapter 3 / सर्गः ३
Slōka 1 / श्लोक १
तेषामञ्जलिपद्मानि प्रगृहीतानि सर्वशः ।
प्रतिगृह्याब्रवीद्राजा तेभ्यः प्रियहितं वचः ॥२-३-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
अहोऽस्मि परमप्रीतः प्रभावश्चातुलो मम ।
यन्मे ज्येष्ठं प्रियं पुत्रं यौवराज्यस्थ मिच्छथ ॥२-३-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
इति प्रत्यर्च्य तान् राजा ब्राह्मणानिद मब्रवीत् ।
वसिष्ठं वामदेवं च तेषामेवोपशृण्वताम् ॥२-३-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
चैत्रः श्रीमानयं मासः पुण्यः पुष्पितकाननः ।
यौवराज्याय रामस्य सर्वमेवोपकल्प्यताम् ॥२-३-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
राज्ञस्तूपरते वाक्ये जनघोषो महानभूत् ।
शनैस्तस्मिन् प्रशान्ते च जनघोषे जनाधिपः ॥२-३-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
वसिष्ठं मुनिशार्दूलं राजा वचनमब्रवीत् ।
अभिषेकाय रामस्य यत्कर्म सपरिच्छदम् ॥२-३-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
तदद्य भगवन् सर्वमाज्ञापयितु मर्हसि ।
तच्छ्रुत्वा भूमिपालस्य वसिष्ठो द्विजसत्तमः ॥२-३-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
आदिदेशाग्रतो राज्ञः स्थितान् युक्तान् कृताञ्जलीन् ।
सुवर्णादीनि रत्नानि बलीन् सर्वौषधीरपि ॥२-३-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
शुक्लमाल्यांश्च लाजांश्च पृथक्च मधुसर्पिषी ।
अहतानि च वासांसि रथं सर्वायुधान्यपि ॥२-३-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
चतुरङ्गबलं चैव गजं च शुभलक्षणम् ।
चामरव्यजने श्वेते ध्वजं छत्रं च पाण्डुरम् ॥२-३-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
शतं च शातकुम्भानां कुम्भानामग्निवर्चसाम् ।
हिरण्यशृङ्गमृषभं समग्रं व्याघ्रचर्म च ॥२-३-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
उपस्थापयत प्रातरग्न्यगारं महीपतेः ।
यच्चान्यत्किञ्चिदेष्टव्यं तत्सर्वमुपकल्प्यताम् ॥२-३-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
अस्तःपुरस्य द्वाराणि सर्वस्य नगरस्य च ।
चन्दनस्रग्भिरर्च्यन्तां धूपैश्च घ्राणहारिभिः ॥२-३-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
प्रशस्तमन्नं गुणवद्धधिक्षीरोपसेचनम् ।
द्विजानां शतसाहस्रे यत्प्रकाममलं भवेत् ॥२-३-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
सत्कृत्य द्विजमुख्यानां श्वः प्रभाते प्रदीयताम् ।
घृतं दधि च लाजाश्च दक्षिणाश्चापि पुष्कलाः ॥२-३-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
सूर्येऽभ्युदितमात्रे श्वो भविता स्वस्तिवाचनम् ।
ब्राह्मणाश्च निमन्त्र्यन्तां कल्प्यन्तामासनानि च ॥२-३-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
आबध्यन्तां पताकाश्च राजमार्गश्च सिच्यताम् ।
सर्वे च ताLआवचरा गणिकाश्च स्वलंकृताः ॥२-३-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
कक्ष्यां द्वितीयामासाद्य तिष्ठन्तु नृपवेश्मनः ।
देवायतनचैत्येषु सान्नभक्षाः सदक्षिणाः ॥२-३-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
उपस्थापयितव्याः स्युर्माल्ययोग्याः पृथक् पृथक् ।
दीर्घासिबद्धा योधाश्च सन्नद्धा मृष्टवाससः ॥२-३-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
महाराजाङ्गणं सर्वे प्रविशन्तु महोदयम् ।
एवं व्यादिश्य विप्रौ तौ क्रियास्तत्र सुनिष्ठितौ ॥२-३-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
चक्रतुश्चैव यच्छेषं पार्थिवाय निवेद्य च ।
कृतमित्येव चाब्रूतामभिगम्य जगत्पतिम् ॥२-३-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
यथोक्तवचनं प्रीतौ हर्षयुक्तौ द्विजर्षभौ ।
ततः सुमन्त्रं द्युतिमान् राजा वचनमब्रवीत् ॥२-३-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
रामः कृतात्मा भवता शीघ्रमानीयतामिति ।
स तथेति प्रतिज्ञाय सुमन्त्रो राजशासनात् ॥२-३-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
रामं तत्रानयांचक्रे रथेन रथिनां वरम् ।
अथ तत्र समासीनास्तदा दशरथं नृपम् ॥२-३-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
प्राच्योदीच्याः प्रतीच्याश्च दाक्षिणात्याश्च भूमिपाः ।
म्लेच्छाश्चार्याश्च ये चान्ये वने शैलान्तवासिनः ॥२-३-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
उपासाञ्चक्रिरे सर्वे तं देवा इव वासवम् ।
तेषां मध्ये स राजर्षिर्मरुतामिव वासवः ॥२-३-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
प्रासादस्थो रथगतं ददर्शायान्त मात्मजम् ।
गन्धर्वराजप्रतिमं लोके विख्यातपौरुषम् ॥२-३-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
दीर्घ बाहुं महसत्त्वं मत्तमातङ्गगामिनम् ।
चन्द्रकान्ताननं राममतीव प्रियदर्शनम् ॥२-३-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
रूपौदार्यगुणैः पुंसां दृष्टिचित्तापहारिणम् ।
घर्माभितप्ताः पर्जन्यं ह्लादयन्तमिव प्रजाः ॥२-३-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
न ततर्प समायान्तं पश्यमानो नराधिपः ।
अवतार्य सुमन्त्रस्तं राघवं स्यन्दनोत्तमात् ॥२-३-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
पितुः समीपं गच्छन्तं प्राञ्जलिः पृष्ठतोऽन्वगात् ।
स तं कैलासशृङ्गाभं प्रासादं नरपुङ्गवः ॥२-३-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
आरुरोह नृपं द्रष्टुं सह सूतेन राघवः ।
स प्राञ्^जलिरभिप्रेत्य प्रणतः पितुरन्तिके ॥२-३-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
नाम स्वं श्रावयन् रामो ववन्धे चरणौ पितुः ।
तं दृष्ट्वा प्रणतं पार्श्वे कृताञ्जलिपुटं नृपः ॥२-३-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
गृह्याञ्जलौ समाकृष्य सस्वजे प्रियमात्मजम् ।
तस्मै चाभ्युदितं दिव्यं मणिकाञ्चनभूषितं ॥२-३-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
दिदेश राजा रुचिरं रामाय परमासनम् ।
तदासनवरं प्राप्य व्यदीपयत राघवः ॥२-३-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
स्वयेव प्रभया मेरुमुदये विमलो रविः ।
तेन विभ्राजता तत्र सा सभाभिव्यरोचत ॥२-३-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
विमलग्रहनक्षत्रा शारदी द्यौरिवेन्दुना ।
तं पश्यमानो नृपति स्तुतोओष प्रियमात्मजम् ॥२-३-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
अलङ्कृतमिवात्मानमादर्शतलसंस्थितम् ।
स तं सस्मितमाभाष्य पुत्रं पुत्रवतां वरः ॥२-३-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
उवाचेदं वचो राजा देवेन्द्रमिव काश्यपः ।
ज्येष्ठायामसि मे पत्न्यां सदृश्यां सदृशः सुतः ॥२-३-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
उत्पन्नस्त्वं गुणश्रेष्ठो मम रामात्मजः प्रियः ।
यतस्त्वया प्रजाश्चेमाः स्वगुणैरनुरञ्जिताः ॥२-३-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
तस्मात्त्वं पुष्ययोगेन यौवराज्यमवाप्नुहि ।
कामतस्त्वं प्रकृत्यैव विनीतो गुणवानसि ॥२-३-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
गुणवत्यपि तु स्नेहात्पुत्र वक्ष्यामि ते हितम् ।
भूयो विनयमास्थाय भव नित्यं जितेन्द्रियः ॥२-३-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
कामक्रोधसमुत्थानि त्यजेथा व्यसनानि च ।
परोक्षया वर्तमानो वृत्त्या प्रत्यक्षया तथा ॥२-३-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
अमात्यप्रभृतीः सर्वाः प्रकृतीश्चानुरञ्जय ।
कोष्ठागारायुधागारैः कृत्वा सन्नि चयान् बहून् ॥२-३-४४॥
Slōka 45 / श्लोक ४५
तुष्टानुरक्तप्रकृतिर्यः पालयति मेदिनीम् ।
तस्य नन्दन्ति मित्राणि लब्ध्वाऽमृतमिवाऽमराः ॥२-३-४५॥
Slōka 46 / श्लोक ४६
तस्मात्त्वमपि चात्मानं नियम्यैवं समाचर ।
तच्छ्रुत्वा सुहृदस्तस्य रामस्य प्रियकारिणः ॥२-३-४६॥
Slōka 47 / श्लोक ४७
त्वरिताः शीघ्रमभ्येत्य कौसल्यायै न्यवेदयन् ।
सा हिरण्यं च गाश्चैव रत्नानि विविधानि च ॥२-३-४७॥
Slōka 48 / श्लोक ४८
व्यादिदेश प्रियाख्येभ्यः कौसल्या प्रमदोत्तमा ।
अथाभिवाद्य राजानं रथमारुह्य राघवः ॥२-३-४८॥
Slōka 49 / श्लोक ४९
ययौ स्वं द्युतिमद्वेश्म जनौघैः प्रतिपूजितः ।
ते चापि पौरा नृपतेर्वचस्त ।च्छ्रुत्वा तदा लाभमिवेष्टमाशु ।नरेन्द्रमामन्त्र्य गृहाणि गत्वा ।देवान् समानर्चुरतिप्रहृष्टाः ॥२-३-४९॥