किष्किन्धाकाण्डम्डम्
Chapter 42 / सर्गः ४२
Slōka 1 / श्लोक १
Slōka 1
ततः प्रस्थाप्य सुग्रीवः तान् हरीन् दक्षिणाम् दिशम् ।
अब्रवित् मेघ संकाशम् सुशेषणम् नाम वानरम् ॥४-४२-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
Slōka 2
तारायाः पितरम् राजा श्वशुरम् भीम विक्रमम् ।
अब्रवीत् प्रांजलिः वाक्यम् अभिगम्य प्रणम्य च ॥४-४२-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
Slōka 3
महर्षि पुत्रम् मारीचम् अर्चिष्मन्तम् महाकपिम् ।
वृ^इतम् कपिवरैः शूरैः महेन्द्र सदृ^इश द्युतिम् ॥४-४२-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
Slōka 4
बुद्धि विक्रम सम्पन्नान् वैनतेय सम द्युतिम् ।
मरीचि पुत्रान् मारीचान् अर्चिर्माल्यान् महबलान् ॥४-४२-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
Slōka 5
ऋषि पुत्रान् च तान् सर्वान् प्रतीचीम् आदिशत् दिशम् ।
द्वाभ्याम् शत सहस्राभ्याम् कपीनाम् कपि सत्तमाः ॥४-४२-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
Slōka 6
सुशेषण प्रमुखा यूयम् वैदेहीम् परिमार्गथ ।
सौराष्ट्रान् सह बाह्लीकान् चंद्रचित्रान् तथैव च ॥४-४२-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
Slōka 7
स्फीतान् जन पदान् रम्यान् विपुलानि पुराणि च ।
पुंनाग गहनम् कुक्षिम् वकुल उद्दालक आकुलम् ॥४-४२-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
Slōka 8
तथा केतक खंडान् च मार्गध्वम् हरि पुंगवाः ।
प्रत्यक् स्रोतो वहाः चैव नद्यः शीतजलाः शिवाः ॥४-४२-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
Slōka 9
तापसानाम् अरण्यानि कांतारा गिरयः च ये ।
तत्र स्थलीः मरुप्राया अति उच्च शिखराः शिलाः ॥४-४२-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
Slōka 10
गिरि जाल आवृताम् दुर्गाम् मार्गित्वा पश्चिमाम् दिशम् ।
ततः पश्चिमम् आगम्य समुद्रम् द्रष्टुम् अर्हथ ॥४-४२-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
Slōka 11
तिमि नक्र आकुल जलम् गत्वा द्रक्ष्यथ वानराः ।
ततः केतक खंडेषु तमाल गहनेषु च ॥४-४२-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
Slōka 12
कपयो विहरिष्यन्ति नारिकेल वनेषु च ।
तत्र सीताम् च मार्गध्वम् निलयम् रावणस्य च ॥४-४२-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
Slōka 13
वेलातल निवेष्टेषु पर्वतेषु वनेषु च ।
मुरची पत्तनम् चैव रम्यम् चैव जटा पुरम् ॥४-४२-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
Slōka 14
अवंतीम् अंगलेपाम् च तथा च अलक्षितम् वनम् ।
राष्ट्राणि च विशालानि पत्तनानि ततः ततः ॥४-४२-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
Slōka 15
सिंधु सागरयोः चैव संगमे तत्र पर्वतः ।
महान् हेम गिरिः नाम शत शृंगो महाद्रुमः ॥४-४२-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
Slōka 16
तत्र प्रस्थेषु रम्येषु सिंहाः पक्ष गमाः स्थिताः ।
तिमि मत्स्य गजाम्ब् चैव नीडानि आरोपयन्ति ते ॥४-४२-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
Slōka 17
तानि नीडानि सिंहानाम् गिरि शृंग गताः च ये ।
दृप्ताः तृप्ताः च मातंगाः तोयद स्वन निःस्वनाः ॥४-४२-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
Slōka 18
विचरन्ति विशाले अस्मिन् तोय पूर्णे समन्ततः ।
तस्य शृंगम् दिव स्पर्शम् कांचनम् चित्र पादपम् ॥४-४२-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
Slōka 19
सर्वम् आशु विचेतव्यम् कपिभिः काम रूपिभिः ।
कोटिम् तत्र समुद्रे तु कांचनीम् शत योजनम् ॥४-४२-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
Slōka 20
दुर्दर्शाम् पारियात्रस्य गता द्रक्ष्यथ वानराः ।
कोट्यः तत्र चतुर्विम्शत् गंधर्वाणाम् तरस्विनाम् ॥४-४२-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
Slōka 21
वसन्ति अग्नि निकाशानाम् घोराणाम् काम रूपिणाम् ।
पावक अर्चिः प्रतीकाशाः समवेताः समन्ततः ॥४-४२-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
Slōka 22
न अति आसादयित्वाः ते वानरैः भीम विक्रमैः ।
न अदेयम् च फलम् तस्मात् देशात् किम्चित् प्लवंगमैः ॥४-४२-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
Slōka 23
दुरासदा हि ते वीराः सत्त्ववन्तो महाबलाः ।
फल मूलानि ते तत्र रक्षन्ते भीम विक्रमाः ॥४-४२-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
Slōka 24
तत्र यत्नः च कर्तव्यो मार्गितव्या च जानकी ।
न हि तेभ्यो भयम् किंचित् कपित्वम् अनुवर्तताम् ॥४-४२-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
Slōka 25
तत्र वैदूर्य वर्णाभो वज्र संस्थान संस्थितः ।
नाना द्रुम लता आकीर्णो वज्रः नाम महागिरिः ॥४-४२-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
Slōka 26
श्रीमान् समुदितः तत्र योजनानाम् शतम् समम् ।
गुहाः तत्र विचेतव्याः प्रयत्नेन प्लवंगमाः ॥४-४२-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
Slōka 27
चतुर् भागे समुद्रस्य चक्रवान् नाम पर्वतः ।
तत्र चक्रम् सहस्रारम् निर्मितम् विश्वकर्मणा ॥४-४२-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
Slōka 28
तत्र पंचजनम् हत्वा हयग्रीवम् च दानवम् ।
आजहार ततः चक्रम् शंखम् च पुरुषोत्तमः ॥४-४२-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
Slōka 29
तस्य सानुषु रम्येषु विशालासु गुहासु च ।
रावणः सह वैदेह्या मार्गितव्यः ततः ततः ॥४-४२-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
Slōka 30
योजनानि चतुः षष्टिः वराहो नाम पर्वतः ।
सुवर्ण शृंगः सुमहान् अगाधे वरुण आलये ॥४-४२-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
Slōka 31
तत्र प्राक् ज्योतिषम् नाम जातरूपमयम् पुरम् ।
यस्मिन् वसति दुष्ट आत्मा नरको नाम दानवः ॥४-४२-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
Slōka 32
तत्र सानुषु रम्येषु विशालासु गुहासु च ।
रावणः सह वैदेह्या मार्गितव्यः ततः ततः ॥४-४२-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
Slōka 33
तम् अतिक्रम्य शैलेन्द्रम् कांचनान् अन्तर दर्शनम् ।
पर्वतः सर्व सौवर्णो धारा प्रस्रवण आयुतः ॥४-४२-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
Slōka 34
तम् गजाः च वराहाः च सिंहा व्याघ्राः च सर्वतः ।
अभिगर्जन्ति सततम् तेन शब्देन दर्पिताः ॥४-४२-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
Slōka 35
यस्मिन् हरि हयः श्रीमान् महेन्द्रः पाकशासनः ।
अभिषिक्तः सुरै राजा मेघो नाम स पर्वतः ॥४-४२-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
Slōka 36
तम् अतिक्रम्य शैलेन्द्रम् महेन्द्र परिपालितम् ।
षष्टिम् गिरि सहस्राणि कांचनानि गमिष्यथ ॥४-४२-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
Slōka 37
तरुण आदित्य वर्णानि भ्राजमानानि सर्वतः ।
जातरूपमयैः वृक्षैः शोभितानि सुपुष्पितैः ॥४-४२-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
Slōka 38
तेषाम् मध्ये स्थितो राजा मेरुः उत्तम पर्वतः ।
आदित्येन प्रसन्नेन शैलो दत्त वरः पुरा ॥४-४२-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
Slōka 39
तेन एवम् उक्तः शैलेन्द्रः सर्व एव त्वत् आश्रयाः ।
मत् प्रसादात् भविष्यन्ति दिवा रात्रौ च कांचनाः ॥४-४२-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
Slōka 40
त्वयि ये च अपि वत्स्यन्ति देव गन्धर्व दानवाः ।
ते भविष्यन्ति भक्ताः च प्रभया कांचन प्रभाः ॥४-४२-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
Slōka 41
विश्वेदेवाः च वसवो मरुतः च दिव ओकसः ।
आगत्य पश्चिमाम् संध्याम् मेरुम् उत्तम पर्वतम् ॥४-४२-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
Slōka 42
आदित्यम् उपतिष्ठन्ति तैः च सूर्यो अभिपूजितः ।
अदृश्यः सर्व भूतानाम् अस्तम् गच्छति पर्वतम् ॥४-४२-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
Slōka 43
योजनानाम् सहस्राणि दश तानि दिवाकरः ।
मुहूर्त अर्धेन तम् शीघ्रम् अभियाति शिल उच्चयम् ॥४-४२-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
Slōka 44
शृंगे तस्य महत् दिव्यम् भवनम् सूर्य संनिभम् ।
प्रासाद गण संबाधम् विहितम् विश्वकर्मणा ॥४-४२-४४॥
Slōka 45 / श्लोक ४५
Slōka 45
शोभितम् तरुभिः चित्रैः नाना पक्षि समाकुलैः ।
निकेतम् पाश हस्तस्य वरुणस्य महात्मनः ॥४-४२-४५॥
Slōka 46 / श्लोक ४६
Slōka 46
अन्तरा मेरुम् अस्तम् च तालो दश शिरा महान् ।
जातरूपमयः श्रीमान् भ्राजते चित्र वेदिकः ॥४-४२-४६॥
Slōka 47 / श्लोक ४७
Slōka 47
तेषु सर्वेषु दुर्गेषु सरस्सु च सरित्सु च ।
रावणः सह वैदेह्या मार्गितव्यः ततः ततः ॥४-४२-४७॥
Slōka 48 / श्लोक ४८
Slōka 48
यत्र तिष्ठति धर्मज्ञः तपसा स्वेन भावितः ।
मेरु सावर्णिर् इति एष ख्यातो वै ब्रह्मणा समः ॥४-४२-४८॥
Slōka 49 / श्लोक ४९
Slōka 49
प्रष्टव्यो मेरुसावर्णिः महर्षिः सूर्य संनिभः ।
प्रणम्य शिरसा भूमौ प्रवृत्तिम् मैथिलीम् प्रति ॥४-४२-४९॥
Slōka 50 / श्लोक ५०
Slōka 50
एतावत् जीव लोकस्य भास्करो रजनी क्षये ।
कृत्वा वितिमिरम् सर्वम् अस्तम् गच्छति पर्वतम् ॥४-४२-५०॥
Slōka 51 / श्लोक ५१
Slōka 51
एतावत् वानरैः शक्यम् गन्तुम् वानर पुंगवाः ।
अभास्करम् अमर्यादम् न जानीमः ततः परम् ॥४-४२-५१॥
Slōka 52 / श्लोक ५२
Slōka 52
अवगम्य तु वैदेहीम् निलयम् रावणस्य च ।
अस्तम् पर्वतम् आसाद्य पूर्णे मासे निवर्तत ॥४-४२-५२॥
Slōka 53 / श्लोक ५३
Slōka 53
ऊर्ध्वम् मासान् न वस्तव्यम् वसन् वध्यो भवेन् मम ।
सह एव शूरो युष्माभिः श्वशुरो मे गमिष्यति ॥४-४२-५३॥
Slōka 54 / श्लोक ५४
Slōka 54
श्रोतव्यम् सर्वम् एतस्य भवद्भिः दिष्ट कारिभिः ।
गुरुः एष महाबाहुः श्वशुरो मे महाबलः ॥४-४२-५४॥
Slōka 55 / श्लोक ५५
Slōka 55
भवन्तः च अपि विक्रान्ताः प्रमाणम् सर्वे एव हि ।
प्रमाणम् एनम् संस्थाप्य पश्यध्वम् पश्चिमाम् दिशम् ॥४-४२-५५॥
Slōka 56 / श्लोक ५६
Slōka 56
दृष्टायाम् तु नरेन्द्रस्या पत्न्याम् अमित तेजसः ।
कृत कृत्या भविष्यामः कृतस्य प्रतिकर्मणा ॥४-४२-५६॥
Slōka 57 / श्लोक ५७
Slōka 57
अतो अन्यत् अपि यत् कार्यम् कार्यस्य अस्य प्रियम् भवेत् ।
संप्रधार्य भवद्भिः च देश काल अर्थ संहितम् ॥४-४२-५७॥
Slōka 58 / श्लोक ५८
Slōka 58
ततः सुषेण प्रमुखाः प्लवंगमाःसुग्रीव वाक्यम् निपुणम् निशम्य ।
आमंत्र्य सर्वे प्लवगाधिपम् तेजग्मुर् दिशम् ताम् वरुण अभिगुप्ताम् ॥४-४२-५८॥