अयोध्याकाण्डम्
Chapter 16 / सर्गः १६
Slōka 1 / श्लोक १
स तत् अन्तः पुर द्वारम् समतीत्य जन आकुलम् ।
प्रविविक्ताम् ततः कक्ष्याम् आससाद पुराणवित् ॥२-१६-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
प्रास कार्मुक बिभ्रद्भिर् युवभिर् मृष्ट कुण्डलैः ।
अप्रमादिभिर् एक अग्रैः स्वनुरक्तैः अधिष्ठिताम् ॥२-१६-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
तत्र काषायिणो वृद्धान् वेत्र पाणीन् स्वलम्कृतान् ।
ददर्श विष्ठितान् द्वारि स्त्र्य् अध्यक्षान् सुसमाहितान् ॥२-१६-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
ते समीक्ष्य समायान्तम् राम प्रिय चिकीर्षवः ।
सह भार्याय रामाय क्षिप्रम् एव आचचक्षिरे ॥२-१६-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
प्रतिवेदितम् आज्ञाय सूतम् अभ्यन्तरम् पितुः ।
तत्र एव आनाययाम् आस राघवः प्रिय काम्यया ॥२-१६-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
ते राममुपसम्गम्य भर्तुः प्रियचिकीर्षवः ।
सहभार्याय रामाय क्षिप्रमेवाचचक्षिरे ॥२-१६-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
प्रतिवेदितमाज्ञाय सूतमभ्यम्तरम् पितुः ।
तत्रैवानाययामास राघवः पियकाम्यया ॥२-१६-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
तम् वैश्रवण सम्काशम् उपविष्टम् स्वलम्कृतम् ।
दादर्श सूतः पर्यन्के सौवणो स उत्तरच् चदे ॥२-१६-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
वराह रुधिर आभेण शुचिना च सुगन्धिना ।
अनुलिप्तम् पर अर्ध्येन चन्दनेन परम् तपम् ॥२-१६-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
स्थितया पार्श्वतः च अपि वाल व्यजन हस्तया ।
उपेतम् सीतया भूयः चित्रया शशिनम् यथा ॥२-१६-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
तम् तपन्तम् इव आदित्यम् उपपन्नम् स्व तेजसा ।
ववन्दे वरदम् बन्दी नियमज्ञो विनीतवत् ॥२-१६-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
प्रान्जलिस् तु सुखम् पृष्ट्वा विहार शयन आसने ।
राज पुत्रम् उवाच इदम् सुमन्त्रः राज सत्कृतः ॥२-१६-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
कौसल्या सुप्रभा देव पिता त्वम् द्रष्टुम् इच्चति ।
महिष्या सह कैकेय्या गम्यताम् तत्र माचिरम् ॥२-१६-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
एवम् उक्तः तु सम्हृष्टः नर सिम्हो महा द्युतिः ।
ततः सम्मानयाम् आस सीताम् इदम् उवाच ह ॥२-१६-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
देवि देवः च देवी च समागम्य मद् अन्तरे ।
मन्त्रेयेते ध्रुवम् किम्चित् अभिषेचन सम्हितम् ॥२-१६-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
लक्षयित्वा हि अभिप्रायम् प्रिय कामा सुदक्षिणा ।
सम्चोदयति राजानम् मद् अर्थम् मदिर ईक्षणा ॥२-१६-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
सा प्रहृष्टा महाराजम् हितकामानुवर्तिनी ।
जननी चार्थकामा मे केकयाधिपतेस्सुता ॥२-१६-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
दिष्ट्या खलु महाराजो महिष्या प्रियया सह ।
सुमम्त्रम् प्राहिणोद्दूत मर्थकामकरम् मम ॥२-१६-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
यादृशी परिषत् तत्र तादृशो दूताअगतः ।
ध्रुवम् अद्य एव माम् राजा यौवराज्ये अभिषेक्ष्यति ॥२-१६-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
हन्त शीघ्रम् इतः गत्वा द्रक्ष्यामि च मही पतिः ।
सह त्वम् परिवारेण सुखम् आस्स्व रमस्य च ॥२-१६-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
पति सम्मानिता सीता भर्तारम् असित ईक्षणा ।
आद्वारम् अनुवव्राज मन्गलानि अभिदध्युषी ॥२-१६-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
राज्यम् द्विजातिभिर्जुष्टम् राजसूयाभिषेचनम् ।
कर्तुमर्हति ते राजा वासवस्येव लोककृत् ॥२-१६-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
दीक्षितम् व्रतसम्पन्नम् वराजिनधरम् शुचिम् ।
कुरङ्गपाणिम् च पश्यन्ती त्वाम् भजाम्यहम् ॥२-१६-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
पूर्वाम् दिशम् वज्रधरो दक्षिणाम् पातु ते यमः ।
वरुणः पश्चिमामाशाम् धनेशस्तूत्तराम् दिशम् ॥२-१६-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
अथ सीतामनुज्ञाप्य कृतकौतुकमगLअः ।
निश्चक्राम सुमन्त्रेण सह रामो निवेशनात् ॥२-१६-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
पर्वतादिव निष्क्रम्य सिम्हो गिरिगुहाशयः ।
लक्ष्मणम् द्वारिसोऽपश्यत् प्रह्वञ्जलिपुटम् स्थितम् ॥२-१६-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
अथ मध्यमकक्ष्यायाम् समागच्छत् सुहृज्जनैः ।
स सर्वान् अर्थिनो दृष्ट्वा समेत्य प्रतिनन्द्य च ॥२-१६-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
ततः पावक सम्काशम् आरुरोह रथ उत्तमम् ।
वैयाघ्रम् पुरुष्व्या घो राजितम् राजनम्दनः ॥२-१६-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
मेघनादमसम्बाधम् मणिहेमविभूशितम् ।
मुष्णन्तम् इव चक्षूम्षि प्रभया हेम वर्चसम् ॥२-१६-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
करेणु शिशु कल्पैः च युक्तम् परम वाजिभिः ।
हरि युक्तम् सहस्र अक्षो रथम् इन्द्रैव आशुगम् ॥२-१६-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
प्रययौ तूर्णम् आस्थाय राघवो ज्वलितः श्रिया ।
स पर्जन्यैव आकाशे स्वनवान् अभिनादयन् ॥२-१६-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
निकेतान् निर्ययौ श्रीमान् महा अभ्रात् इव चन्द्रमाः ।
चत्र चामर पाणिस् तु लक्ष्मणो राघव अनुजः ॥२-१६-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
जुगोप भ्रातरम् भ्राता रथम् आस्थाय पृष्ठतः ।
ततः हल हला शब्दः तुमुलः समजायत ॥२-१६-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
तस्य निष्क्रममाणस्य जन ओघस्य समन्ततः ।
ततो हयवरा मुख्या नागाश्च गिरिसन्निभाः ॥२-१६-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
अनुजग्मुस्तदा रामम् शतशोऽथ सहस्रशः ।
अग्रतश्चास्य सन्नद्धाश्चन्दनागुरुभूषिताः ॥२-१६-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
खड्गचापधराः शूरा जग्मुराशम्सवो जनाः ।
ततो वादित्रशब्दाश्च स्तुतिशब्दाश्च वन्दिनाम् ॥२-१६-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
सिम्हनादाश्च शूराणाम् तदा शुश्रुविरे पथि ।
हर्म्यवातायनस्थाभिर्भूषिताभिः समन्ततः ॥२-१६-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
कीर्यमाणः सुपुष्पौघैर्ययौ स्त्रीभिररिम्दमः ।
रामम् सर्वानवद्याण्ग्यो रामपिप्रीषया ततः ॥२-१६-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
वचोभिरग्र्यैर्हर्म्यस्थाः क्षितिस्थाश्च ववन्दिरे ।
नूनम् नन्धिति ते माता कौसल्या मातृनन्दन ॥२-१६-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
पश्यन्ती सिद्धयात्रम् त्वाम् पित्र्यम् राज्यमुपस्थितम् ।
सर्वसीमन्तिनीभ्यश्च सीताम् सीमन्तिनीम् वराम् ॥२-१६-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
अमन्यन्त हि ता नार्यो रामस्य हृदयप्रियाम् ।
तया सुचरितम् देव्या पुरा नूनम् महत्तपः ॥२-१६-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
रोहिणीव शशाङ्केन रामसम्योगमाप या ।
इति प्रासादशृङ्गेषु प्रमदाभिर्नरोत्तमः ॥२-१६-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
शुश्राव राजमार्गस्थः प्रिया वाच उदाहृताः ।
स राघवः तत्र कथा प्रलापम् ।शुश्राव लोकस्य समागतस्य ।आत्म अधिकारा विविधाः च वाचः ।प्रहृष्ट रूपस्य पुरे जनस्य ॥२-१६-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
एष श्रियम् गच्चति राघवो अद्य।
राज प्रसादात् विपुलाम् गमिष्यन् ।एते वयम् सर्व समृद्ध कामा।येषाम् अयम् नो भविता प्रशास्ता ॥२-१६-४४॥
Slōka 45 / श्लोक ४५
लाभो जनस्य अस्य यद् एष सर्वम् ।
प्रपत्स्यते राष्ट्रम् इदम् चिराय ।स घोषवद्भिः च हयैः सनागैः ।पुरह्सरैः स्वस्तिक सूत मागधैः ॥२-१६-४५॥
Slōka 46 / श्लोक ४६
स घोषवद्भिश्च हयैः सनागैः ।
पुरस्सरैः स्वस्तिकसूतमागधैः ।महीयमानः प्रवरैः च वादकैः ।अभिष्टुतः वैश्रवणो यथा ययौ॥२-१६-४६॥
Slōka 47 / श्लोक ४७
करेणु मातन्ग रथ अश्व सम्कुलम् ।
महा जन ओघैः परिपूर्ण चत्वरम् ।पभूतरत्नम् बहुपण्यसम्चयम् ।ददर्श रामो विमलम् महापथम् ॥२-१६-४७॥