सुन्दरकाण्डम्
Chapter 13 / सर्गः १३
Slōka 1 / श्लोक १
विमानात् तु सुसम्क्रम्य प्राकारम् हरि यूथपः ।
हनूमान् वेगवान् आसीद् यथा विद्युद् घन अन्तरे ॥५-१३-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
सम्परिक्रम्य हनुमान् रावणस्य निवेशनान् ।
अदृष्ट्वा जानकीम् सीताम् अब्रवीद् वचनम् कपिः ॥५-१३-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
भूयिष्ठम् लोडिता लन्का रामस्य चरता प्रियम् ।
न हि पश्यामि वैदेहीम् सीताम् सर्व अन्ग शोभनाम् ॥५-१३-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
पल्वलानि तटाकानि सराम्सि सरितः तथा ।
नद्यो अनूपवन अन्ताः च दुर्गाः च धरणी धराः ॥५-१३-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
लोडिता वसुधा सर्वा न च पश्यामि जानकीम् ।
इह सम्पातिना सीता रावणस्य निवेशने ॥५-१३-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
आख्याता गृध्र राजेन न च पश्यामि ताम् अहम् ।
किम् नु सीता अथ वैदेही मैथिली जनक आत्मजा ॥५-१३-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
उपतिष्ठेत विवशा रावणम् दुष्ट चारिणम् ।
क्षिप्रम् उत्पततो मन्ये सीताम् आदाय रक्षसः ॥५-१३-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
बिभ्यतो राम बाणानाम् अन्तरा पतिता भवेत् ।
अथवा ह्रियमाणायाः पथि सिद्ध निषेविते ॥५-१३-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
मन्ये पतितम् आर्याया हृदयम् प्रेक्ष्य सागरम् ।
रावणस्य ऊरु वेगेन भुजाभ्याम् पीडितेन च ॥५-१३-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
तया मन्ये विशाल अक्ष्या त्यक्तम् जीवितम् आर्यया ।
उपरि उपरि वा नूनम् सागरम् क्रमतः तदा ॥५-१३-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
विवेष्टमाना पतिता समुद्रे जनक आत्मजा ।
आहो क्षुद्रेण च अनेन रक्षन्ती शीलम् आत्मनः ॥५-१३-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
अबन्धुर् भक्षिता सीता रावणेन तपस्विनी ।
अथवा राक्षस इन्द्रस्य पत्नीभिर् असित ईक्षणा ॥५-१३-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
अदुष्टा दुष्ट भावाभिर् भक्षिता सा भविष्यति ।
सम्पूर्ण चन्द्र प्रतिमम् पद्म पत्र निभ ईक्षणम् ॥५-१३-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
रामस्य ध्यायती वक्त्रम् पन्चत्वम् कृपणा गता ।
हा राम लक्ष्मण इति एव हा अयोध्येति च मैथिली ॥५-१३-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
विलप्य बहु वैदेही न्यस्त देहा भविष्यति ।
अथवा निहिता मन्ये रावणस्य निवेशने ॥५-१३-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
नूनम् लालप्यते मन्दम् पन्जरस्था इव शारिका ।
जनकस्य कुले जाता राम पत्नी सुमध्यमा ॥५-१३-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
कथम् उत्पल पत्र अक्षी रावणस्य वशम् व्रजेत् ।
विनष्टा वा प्रनष्टा वा मृता वा जनक आत्मजा ॥५-१३-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
रामस्य प्रिय भार्यस्य न निवेदयितुम् क्षमम् ।
निवेद्यमाने दोषः स्याद् दोषः स्याद् अनिवेदने ॥५-१३-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
कथम् नु खलु कर्तव्यम् विषमम् प्रतिभाति मे ।
अस्मिन्न् एवम् गते कर्ये प्राप्त कालम् क्षमम् च किम् ॥५-१३-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
भवेद् इति मतिम् भूयो हनुमान् प्रविचारयन् ।
यदि सीताम् अदृष्ट्वा अहम् वानर इन्द्र पुरीम् इतः ॥५-१३-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
गमिष्यामि ततः को मे पुरुष अर्थो भविष्यति ।
मम इदम् लन्घनम् व्यर्थम् सागरस्य भविष्यति ॥५-१३-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
प्रवेशः चिव लन्काया राक्षसानाम् च दर्शनम् ।
किम् वा वक्ष्यति सुग्रीवो हरयो व समागताः ॥५-१३-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
किष्किन्धाम् समनुप्राप्तौ तौ वा दशरथ आत्मजौ ।
गत्वा तु यदि काकुत्स्थम् वक्ष्यामि परम् अप्रियम् ॥५-१३-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
न दृष्टा इति मया सीता ततः त्यक्ष्यन्ति जीवितम् ।
परुषम् दारुणम् क्रूरम् तीक्ष्णम् इन्द्रिय तापनम् ॥५-१३-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
सीता निमित्तम् दुर्वाक्यम् श्रुत्वा स न भविष्यति ।
तम् तु कृच्च्र गतम् दृष्ट्वा पन्चत्व गत मानसम् ॥५-१३-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
भृश अनुरक्तो मेधावी न भविष्यति लक्ष्मणः ।
विनष्टौ भ्रातरौ श्रुत्वा भरतो अपि मरिष्यति ॥५-१३-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
भरतम् च मृतम् दृष्ट्वा शत्रुघ्नो न भविष्यति ।
पुत्रान् मृतान् समीक्ष्य अथ न भविष्यन्ति मातरः ॥५-१३-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
कौसल्या च सुमित्रा च कैकेयी च न सम्शयः ।
कृतज्ञः सत्य सम्धः च सुग्रीवः प्लवग अधिपः ॥५-१३-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
रामम् तथा गतम् दृष्ट्वा ततः त्यक्ष्यन्ति जीवितम् ।
दुर्मना व्यथिता दीना निरानन्दा तपस्विनी ॥५-१३-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
पीडिता भर्तृ शोकेन रुमा त्यक्ष्यति जीवितम् ।
वालिजेन तु दुह्खेन पीडिता शोक कर्शिता ॥५-१३-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
पन्चत्व गमने राज्ञः तारा अपि न भविष्यति ।
माता पित्रोर् विनाशेन सुग्रीव व्यसनेन च ॥५-१३-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
कुमारो अपि अन्गदः कस्माद् धारयिष्यति जीवितम् ।
भर्तृजेन तु शोकेन अभिभूता वन ओकसः ॥५-१३-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
शिराम्सि अभिहनिष्यन्ति तलैर् मुष्टिभिर् एव च ।
सान्त्वेन अनुप्रदानेन मानेन च यशस्विना ॥५-१३-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
लालिताः कपि राजेन प्राणामः त्यक्ष्यन्ति वानराः ।
न वनेषु न शैलेषु न निरोधेषु वा पुनः ॥५-१३-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
क्रीडाम् अनुभविष्यन्ति समेत्य कपि कुन्जराः ।
सपुत्र दाराः सामात्या भर्तृ व्यसन पीडिताः ॥५-१३-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
शैल अग्रेभ्यः पतिष्यन्ति समेत्य विषमेषु च ।
विषम् उद्बन्धनम् वा अपि प्रवेशम् ज्वलनस्य वा ॥५-१३-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
उपवासम् अथो शस्त्रम् प्रचरिष्यन्ति वानराः ।
घोरम् आरोदनम् मन्ये गते मयि भविष्यति ॥५-१३-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
इक्ष्वाकु कुल नाशः च नाशः चैव वन ओकसाम् ।
सो अहम् न एव गमिष्यामि किष्किन्धाम् नगरीम् इतः ॥५-१३-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
न हि शक्ष्यामि अहम् द्रष्टुम् सुग्रीवम् मैथिलीम् विना ।
मयि अगच्चति च इहस्थे धर्म आत्मानौ महा रथौ ॥५-१३-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
आशया तौ धरिष्येते वनराः च मनस्विनः ।
हस्त आदानो मुख आदानो नियतो वृक्ष मूलिकः ॥५-१३-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
वानप्रस्थो भविष्यामि अदृष्ट्वा जनक आत्मजाम् ।
सागर अनूपजे देशे बहु मूल फल उदके ॥५-१३-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
चिताम् कृत्वा प्रवेक्ष्यामि समिद्धम् अरणी सुतम् ।
उपविष्टस्य वा सम्यग् लिन्गिनम् साधयिष्यतः ॥५-१३-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
शरीरम् भक्षयिष्यन्ति वायसाः श्वापदानि च ।
इदम् अपि ऋषिभिर् दृष्टम् निर्याणम् इति मे मतिः ॥५-१३-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
सम्यग् आपः प्रवेक्ष्यामि न चेत् पश्यामि जानकीम् ।
सुजात मूला सुभगा कीर्ति माला यशस्विनी ॥५-१३-४४॥
Slōka 45 / श्लोक ४५
प्रभग्ना चिर रात्री इयम् मम सीताम् अपश्यतः ।
तापसो वा भविष्यामि नियतो वृक्ष मूलिकः ॥५-१३-४५॥
Slōka 46 / श्लोक ४६
न इतः प्रतिगमिष्यामि ताम् अदृष्ट्वा असित ईक्षणाम् ।
यदि इतः प्रतिगच्चामि सीताम् अनधिगम्य ताम् ॥५-१३-४६॥
Slōka 47 / श्लोक ४७
अन्गदः सहितैः सर्वैर् वानरैर् न भविष्यति ।
विनाशे बहवो दोषा जीवन् प्राप्नोति भद्रकम् ॥५-१३-४७॥
Slōka 48 / श्लोक ४८
तस्मात् प्राणान् धरिष्यामि ध्रुवो जीवति सम्गमः ।
एवम् बहु विधम् दुह्खम् मनसा धारयन् मुहुः ॥५-१३-४८॥
Slōka 49 / श्लोक ४९
न अध्यगच्चत् तदा पारम् शोकस्य कपि कुन्जरः ।
रावणम् वा वधिष्यामि दशग्रीवम् महा बलम् ॥५-१३-४९॥
Slōka 50 / श्लोक ५०
कामम् अस्तु हृता सीता प्रत्याचीर्णम् भविष्यति ।
अथवा एनम् समुत्क्षिप्य उपरि उपरि सागरम् ॥५-१३-५०॥
Slōka 51 / श्लोक ५१
रामाय उपहरिष्यामि पशुम् पशु पतेर् इव ।
इति चिन्ता समापन्नः सीताम् अनधिगम्य ताम् ॥५-१३-५१॥
Slōka 52 / श्लोक ५२
ध्यान शोका परीत आत्मा चिन्तयाम् आस वानरः ।
यावत् सीताम् न पश्यामि राम पत्नीम् यशस्विनीम् ॥५-१३-५२॥
Slōka 53 / श्लोक ५३
तावद् एताम् पुरीम् लन्काम् विचिनोमि पुनः पुनः ।
सम्पाति वचनाच् च अपि रामम् यदि आनयामि अहम् ॥५-१३-५३॥
Slōka 54 / श्लोक ५४
अपश्यन् राघवो भार्याम् निर्दहेत् सर्व वानरान् ।
इह एव नियत आहारो वत्स्यामि नियत इन्द्रियः ॥५-१३-५४॥
Slōka 55 / श्लोक ५५
न मत् कृते विनश्येयुः सर्वे ते नर वानराः ।
अशोक वनिका च अपि महती इयम् महा द्रुमा ॥५-१३-५५॥
Slōka 56 / श्लोक ५६
इमाम् अभिगमिष्यामि न हि इयम् विचिता मया ।
वसून् रुद्रामः तथा आदित्यान् अश्विनौ मरुतो अपि च ॥५-१३-५६॥
Slōka 57 / श्लोक ५७
नमः कृत्वा गमिष्यामि रक्षसाम् शोक वर्धनः ।
जित्वा तु राक्षसान् देवीम् इक्ष्वाकु कुल नन्दिनीम् ॥५-१३-५७॥
Slōka 58 / श्लोक ५८
सम्प्रदास्यामि रामाया यथा सिद्धिम् तपस्विने ।
स मुहूर्तम् इव ध्यात्वा चिन्ता विग्रथित इन्द्रियः ॥५-१३-५८॥
Slōka 59 / श्लोक ५९
उदतिष्ठन् महा बाहुर् हनूमान् मारुत आत्मजः ।
नमो अस्तु रामाय सलक्ष्मणाय ।देव्यै च तस्यै जनक आत्मजायै ।नमो अस्तु रुद्र इन्द्र यम अनिलेभ्यो ।नमो अस्तु चन्द्र अर्क मरुद् गणेभ्यः ॥५-१३-५९॥
Slōka 60 / श्लोक ६०
स तेभ्यः तु नमः कृत्वा सुग्रीवाय च मारुतिः ।
दिशः सर्वाः समालोक्य अशोक वनिकाम् प्रति ॥५-१३-६०॥
Slōka 61 / श्लोक ६१
स गत्वा मनसा पूर्वम् अशोक वनिकाम् शुभाम् ।
उत्तरम् चिन्तयाम् आस वानरो मारुत आत्मजः ॥५-१३-६१॥
Slōka 62 / श्लोक ६२
ध्रुवम् तु रक्षो बहुला भविष्यति वन आकुला ।
अशोक वनिका चिन्त्या सर्व सम्स्कार सम्स्कृता ॥५-१३-६२॥
Slōka 63 / श्लोक ६३
रक्षिणः च अत्र विहिता नूनम् रक्षन्ति पादपान् ।
भगवान् अपि सर्व आत्मा न अतिक्षोभम् प्रवायति ॥५-१३-६३॥
Slōka 64 / श्लोक ६४
सम्क्षिप्तो अयम् मया आत्मा च राम अर्थे रावणस्य च ।
सिद्धिम् मे सम्विधास्यन्ति देवाः सर्षि गणाः त्व् इह ॥५-१३-६४॥
Slōka 65 / श्लोक ६५
ब्रह्मा स्वयम्भूर् भगवान् देवाः चैव दिशन्तु मे ।
सिद्धिम् अग्निः च वायुः च पुरु हूतः च वज्रधृत् ॥५-१३-६५॥
Slōka 66 / श्लोक ६६
वरुणः पाश हस्तः च सोम आदित्यै तथैव च ।
अश्विनौ च महात्मानौ मरुतः सर्व एव च ॥५-१३-६६॥
Slōka 67 / श्लोक ६७
सिद्धिम् सर्वाणि भूतानि भूतानाम् चैव यः प्रभुः ।
दास्यन्ति मम ये च अन्ये अदृष्टाः पथि गोचराः ॥५-१३-६७॥
Slōka 68 / श्लोक ६८
तद् उन्नसम् पाण्डुर दन्तम् अव्रणम् ।
शुचि स्मितम् पद्म पलाश लोचनम् ।द्रक्ष्ये तद् आर्या वदनम् कदा न्व् अहम् ।प्रसन्न तारा अधिप तुल्य दर्शनम् ॥५-१३-६८॥
Slōka 69 / श्लोक ६९
क्षुद्रेण पापेन नृशम्स कर्मणा ।
सुदारुण अलाम्कृत वेष धारिणा।बल अभिभूता अबला तपस्विनी ।कथम् नु मे दृष्ट पथे अद्य सा भवेत् ॥५-१३-६९॥