किष्किन्धाकाण्डम्डम्
Chapter 16 / सर्गः १६
Slōka 1 / श्लोक १
Slōka 1
ताम् एवम् ब्रुवतीम् ताराम् ताराधिप निभ आननाम् ।
वाली निर्भर्त्सयामास वचनम् च इदम् अब्रवीत् ॥४-१६-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
Slōka 2
गर्जतो अस्य च सुसंरब्धम् भ्रातुः शत्रोर् विशेषतः ।
मर्षयिष्यामि केन कारणेन वरानने ॥४-१६-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
Slōka 3
अधर्षितानाम् शूराणाम् समरेषु अनिवर्तिनाम् ।
धर्षणाम् अर्षणम् भीरु मरणात् अतिरिच्यते ॥४-१६-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
Slōka 4
सोढुम् न च समर्थो अहम् युद्ध कामस्य संयुगे ।
सुग्रीवस्य च संरंभम् हीन ग्रीवस्य गर्जतम् ॥४-१६-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
Slōka 5
न च कार्यो विषादः ते राघवम् प्रति मत् कृते ।
धर्मज्ञः च कृतज्ञः च कथम् पापम् करिष्यति ॥४-१६-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
Slōka 6
निवर्तस्व सह स्त्रीभिः कथम् भूयो अनुगच्छसि ।
सौहृदम् दर्शितम् तावत् मयि भक्तिः त्वया कृता ॥४-१६-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
Slōka 7
प्रति योत्स्यामि अहम् गत्वा सुग्रीवम् जहि संभ्रमम् ।
दर्पम् च अस्य विनेष्यामि न च प्राणैर् वियोक्ष्यते ॥४-१६-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
Slōka 8
अहम् हि अजि स्थितस्य अस्य करिष्यामि यत् ईप्सितम् ।
वृक्षैः मुष्टि प्रहारैः च पीडितः प्रति यास्यति ॥४-१६-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
Slōka 9
न मे गर्वितम् आयस्तम् सहिष्यति दुरात्मवान् ।
कृतम् तारे सहायत्वम् दर्शितम् सौहृदम् मयि ॥४-१६-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
Slōka 10
शापिता असि मम प्राणैः निवर्तस्व जनेन च ।
अलम् जित्वा निवर्तिष्ये तम् अहम् भ्रातरम् रणे ॥४-१६-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
Slōka 11
तम् तु तारा परिष्वज्य वालिनम् प्रिय वादिनी ।
चकार रुदती मन्दम् दक्षिणा सा प्रदक्षिणम् ॥४-१६-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
Slōka 12
ततः स्वस्त्ययनम् कृत्वा मंत्रवित् विजय एषिणी ।
अंतःपुरम् सह स्त्रीभिः प्रविष्टा शोक मोहिता ॥४-१६-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
Slōka 13
प्रविष्टायाम् तु तारायाम् सह स्त्रीभिः स्वम् आलयम् ।
नगर्या निर्ययौ क्रुद्धो महा सर्प इव श्वसन् ॥४-१६-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
Slōka 14
स निःश्वस्य महारोषो वाली परम वेगवान् ।
सर्वतः चारयन् दृष्टिम् शत्रु दर्शन कांक्षया ॥४-१६-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
Slōka 15
स ददर्श ततः श्रीमान् सुग्रीवम् हेम पिङ्गलम् ।
सुसंवीतम् अवष्टब्धम् दीप्यमानम् इव अनलम् ॥४-१६-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
Slōka 16
तम् स दृष्ट्वा महाबाहुः सुग्रीवम् पर्यवस्थितम् ।
गाढम् परिदधे वासो वाली परम कोपिनः ॥४-१६-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
Slōka 17
स वाली गाढ संवीतो मुष्टिम् उद्यम्य वीर्यवान् ।
सुग्रीवम् एव अभिमुखो ययौ योद्धुम् कृत क्षणः ॥४-१६-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
Slōka 18
श्लिष्टम् मुष्टिम् समुद्यम्य संरब्धतरम् आगतः ।
सुग्रीवो अपि समुद्दिश्य वालिनम् हेम मालिनम् ॥४-१६-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
Slōka 19
तम् वाली क्रोध ताम्राक्षः सुग्रीवम् रण कोविदम् ।
आपतंतम् महा वेगम् इदम् वचनम् अब्रवीत् ॥४-१६-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
Slōka 20
एष मुष्टिर् महान् बद्धो गाढः सुनियत अंगुलिः ।
मया वेग विमुक्तः ते प्राणान् आदाय यास्यति ॥४-१६-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
Slōka 21
एवम् उक्तः तु सुग्रीवः क्रुद्धो वालिनम् अब्रवीत् ।
तव च एष हरन् प्राणान् मुष्टिः पततु मूर्धनि ॥४-१६-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
Slōka 22
ताडितः तेन तम् क्रुद्धः समभिक्रम्य वेगतः ।
अभवत् शोणित उद्गारी सापीड इव पर्वतः ॥४-१६-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
Slōka 23
सुग्रीवेण तु निःशंकम् सालम् उत्पाट्य तेजसा ।
गात्रेषु अभिहतो वाली वज्रेण इव महा गिरिः ॥४-१६-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
Slōka 24
स तु वृक्षेण निर्भग्नः साल ताडन विह्वलः ।
गुरु भार भर आक्रान्ता नौः ससार्था इव सागरे ॥४-१६-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
Slōka 25
तौ भीम बल विक्रान्तौ सुपर्ण सम वेगिनौ ।
प्रयुद्धौ घोर वपुषौ चन्द्र सूर्यौ इव अंबरे ॥४-१६-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
Slōka 26
परस्परम् अमित्र घ्नौ च्छिद्र अन्वेषण तत्परौ ।
ततो अवर्धत वाली तु बल वीर्य समन्वितः ॥४-१६-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
Slōka 27
सूर्य पुत्रो महावीर्यः सुग्रीवः परिहीयत ।
वालिना भग्न दर्पः तु सुग्रीवो मन्द विक्रमः ॥४-१६-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
Slōka 28
वालिनम् प्रति सामर्षो दर्शयामास राघवम् ।
वृक्षैः स शाखैः शिखरैः वज्र कोटि निभैः नखैः ॥४-१६-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
Slōka 29
मुष्टिभिः जानुभिः पद्भिः बाहुभिः च पुनः पुनः ।
तयोः युद्द्धम् अभूत् घोरम् वृत्र वासवोः इव ॥४-१६-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
Slōka 30
तौ शोणितात्कौ युध्येताम् वानारौ वन् चारिणौ ।
मेघौ इव महा शब्दैः तर्जमानौ परस्परम् ॥४-१६-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
Slōka 31
हीयमानम् अथ अपश्यत् सुग्रीवम् वानरेश्वरम् ।
प्रेक्षमाणम् दिशः च एव राघवः स मुहुर् मुहुर् ॥४-१६-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
Slōka 32
ततो रामो महातेजा आर्तम् दृष्ट्वा हरीश्वरम् ।
स शरम् वीक्षते वीरो वालिनो वध कांक्षया ॥४-१६-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
Slōka 33
ततो धनुषि संधाय शरम् आशी विष उपमम् ।
पूरयामास तत् चापम् काल चक्रम् इव अन्तकः ॥४-१६-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
Slōka 34
तस्य ज्यातल घोषेण त्रस्ताः पत्ररथेश्वराः ।
प्रदुद्रुवुर् मृगाः च एव युगांत इव मोहिताः ॥४-१६-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
Slōka 35
मुक्तस्तु वज्र निर्घोषः प्रदीप्त अशनि संनिभः ।
राघवेण महा बाणो वालि वक्षसि पातितः ॥४-१६-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
Slōka 36
ततः तेन महातेजा वीर्य युक्तः कपीश्वरः ।
वेगेन अभिहतो वाली निपपात मही तले ॥४-१६-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
Slōka 37
इन्द्र ध्वज इव उद्धूत पौर्ण मास्याम् महीतले ।
अश्वयुक् समये मासि गत सत्त्वो विचेतनः ।बाष्प संरुद्ध कण्ठस्तु वाली च आर्त स्वरः शनैः ॥४-१६-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
Slōka 38
नरोत्तमः काल युगांतकोपमम् शरोत्तमम् कांचन रूप्यभूषितम् ।
ससर्ज दीप्तम् तम् अमित्र मर्दनम् स धूममग्निम् मुखतो यथा हरः ॥४-१६-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
Slōka 39
अथ उक्षितः शोणित तोय विस्रवैःसुपुष्पित अशोक इव अचलोद्गतः ।
विचेतनो वासव सूनुर् आहवेप्रभ्रञ्शित इन्द्र ध्वजवत् क्षितिम् गतः ॥४-१६-३९॥