किष्किन्धाकाण्डम्डम्
Chapter 27 / सर्गः २७
Slōka 1 / श्लोक १
Slōka 1
अभिषिक्ते तु सुग्रीवे प्रविष्टे वानरे गुहाम् ।
आजगाम सह भ्रात्रा रामः प्रस्रवणम् गिरिम् ॥४-२७-१॥
Slōka 2 / श्लोक २
Slōka 2
शार्दूल मृग संघुष्टम् सिंहैः भीम रवैः वृतम् ।
नाना गुल्म लता गूढम् बहु पादप संकुलम् ॥४-२७-२॥
Slōka 3 / श्लोक ३
Slōka 3
ऋक्ष वानर गोपुच्छैः मार्जारैः च निषेवितम् ।
मेघ राशि निभम् शैलम् नित्यम् शुचिकरम् शिवम् ॥४-२७-३॥
Slōka 4 / श्लोक ४
Slōka 4
तस्य शैलस्य शिखरे महतीम् आयताम् गुहाम् ।
प्रत्यगृह्णीत वासार्थम् रामः सौमित्रिणा सह ॥४-२७-४॥
Slōka 5 / श्लोक ५
Slōka 5
कृत्वा च समयम् रामः सुग्रीवेण सह अनघ ।
काल युक्तम् महद् वाक्यम् उवाच रघुनन्दन ॥४-२७-५॥
Slōka 6 / श्लोक ६
Slōka 6
विनीतम् भ्रातरम् भ्राता लक्ष्मणम् लक्ष्मि वर्धनम् ।
इयम् गिरि गुहा रम्या विशाला युक्त मारुता ॥४-२७-६॥
Slōka 7 / श्लोक ७
Slōka 7
अस्याम् वस्त्याम सौमित्रे वर्ष रात्रम् अरिंदम ।
गिरि शृंगम् इदम् रम्यम् उत्तमम् पार्थिवात्मज ॥४-२७-७॥
Slōka 8 / श्लोक ८
Slōka 8
श्वेताभिः कृष्ण ताम्राभिः शिलाभिः उपशोभितम् ।
नाना धातु समाकीर्णम् नदी दर्दुर संयुतम् ॥४-२७-८॥
Slōka 9 / श्लोक ९
Slōka 9
विविधैः वृक्ष षण्डैः च चारु चित्र लता युतम् ।
नाना विहग संघुष्टम् मयूर वर नादितम् ॥४-२७-९॥
Slōka 10 / श्लोक १०
Slōka 10
मालती कुंद गुल्मैः च सिंदुवारैः शिरीषकैः ।
कदंब अर्जुन सर्जैः च पुष्पितैः उपशोभितम् ॥४-२७-१०॥
Slōka 11 / श्लोक ११
Slōka 11
इयम् च नलिनि रम्या फुल्ल पंकज मण्डितैः ।
न अति दूरे गुहाया नौ भविष्यति नृपात्मज ॥४-२७-११॥
Slōka 12 / श्लोक १२
Slōka 12
प्राग् उदक् प्रवणे देशे गुहा साधु भविष्यति ।
पश्चात् च एव उन्नता सौम्य निवाते अयम् भविष्यति ॥४-२७-१२॥
Slōka 13 / श्लोक १३
Slōka 13
गुहा द्वारे च सौमित्रे शिला सम तला शिवा ।
कृष्णा च एव आयता चैव भिन्न अंजन चय उपममा ॥४-२७-१३॥
Slōka 14 / श्लोक १४
Slōka 14
गिरि शृंगम् इदम् तात पश्य च उत्तरतः सुभम् ।
भिन्न अंजन चय आकारम् अंभोधरम् इव उदितम् ॥४-२७-१४॥
Slōka 15 / श्लोक १५
Slōka 15
दक्षिणस्याम् अपि दिश स्थितम् श्वेतम् इव अंबरम् ।
कैलास शिखर प्रख्यम् नाना धातु विराजितम् ॥४-२७-१५॥
Slōka 16 / श्लोक १६
Slōka 16
प्राचीन वाहिनीम् चैव नदीम् भृशम् अकर्दमम् ।
गुहायाः परतः पश्य त्रिकूटे जह्नवीम् इव ॥४-२७-१६॥
Slōka 17 / श्लोक १७
Slōka 17
चन्दनैः तिलकैः सालैः तमालैः अतिमुक्तकैः ।
पद्मकैः सरलैः चैव अशोकैः चैव शोभितम् ॥४-२७-१७॥
Slōka 18 / श्लोक १८
Slōka 18
वानीरैः तिमिदैः चैव वकुलैः केतकैः अपि ।
हिन्तालैः तिनिशैः नीपैः वेतसैः कृतमालकैः ॥४-२७-१८॥
Slōka 19 / श्लोक १९
Slōka 19
तीरजैः शोभिता भाति नाना रूपैः ततः ततः ।
वसन आभरण उपेत प्रमद एव अभ्यलंकृता ॥४-२७-१९॥
Slōka 20 / श्लोक २०
Slōka 20
शतशः पक्षि सन्घैः च नाना नाद विनादिता ।
एकैकम् अनुरक्तैः च चक्रवाकैः अलंकृता ॥४-२७-२०॥
Slōka 21 / श्लोक २१
Slōka 21
पुलिनैः अति रम्यैः च हंस सारस सेविता ।
प्रहसंती इव भाति एषा नारी रत्न विभूषिता ॥४-२७-२१॥
Slōka 22 / श्लोक २२
Slōka 22
क्वचित् नीलोत्पलैः च्छन्न भाति रक्तोत्पलैः क्वचित् ।
क्वचित् भाति शुक्लैः च दिव्यैः कुमुद कुड्मलैः ॥४-२७-२२॥
Slōka 23 / श्लोक २३
Slōka 23
पारिप्लव शतैः जुष्टा बर्हि क्रौन्च विनादिता ।
रमणिया नदी सौम्य मुनि संघ निषेविता ॥४-२७-२३॥
Slōka 24 / श्लोक २४
Slōka 24
पश्य चंदन वृक्षाणाम् पंक्ती सुरुचिरा इव ।
ककुभानम् च दृश्यन्ते मनसा इव उदिताः समम् ॥४-२७-२४॥
Slōka 25 / श्लोक २५
Slōka 25
अहो सुरमणीयो अयम् देशः शत्रु निषूदन ।
दृढम् रंस्याव सौमित्रे साधु अत्र निवसावहे ॥४-२७-२५॥
Slōka 26 / श्लोक २६
Slōka 26
इतः च न अति दूरे सा किष्किंधा चित्र कानना ।
सुग्रीवस्य पुरी रम्या भविष्यति नृपात्मज ॥४-२७-२६॥
Slōka 27 / श्लोक २७
Slōka 27
गीत वादित्र निर्घोषः श्रूयते जयताम् वर ।
नदताम् वानराणाम् च मृदंग आडंबरैः सह ॥४-२७-२७॥
Slōka 28 / श्लोक २८
Slōka 28
लब्ध्वा भार्याम् कपिवरः प्राप्य राज्यम् सुहृत् वृतः ।
ध्रुवम् नंदति सुग्रीवः संप्राप्य महतीम् श्रियम् ॥४-२७-२८॥
Slōka 29 / श्लोक २९
Slōka 29
इति उक्त्वा न्यवसत् तत्र राघवः सह लक्ष्मणः ।
बहु दृश्य दरी कुंजे तस्मिन् प्रस्रवणे गिरौ ॥४-२७-२९॥
Slōka 30 / श्लोक ३०
Slōka 30
सुसुखे हि बहु द्रव्ये तस्मिन् हि धरणी धरे ।
वसतः तस्य रामस्य रतिः अल्पा अपि न अभवत् ॥४-२७-३०॥
Slōka 31 / श्लोक ३१
Slōka 31
हृताम् हि भार्याम् स्मरतः प्राणेभ्यो अपि गरीयसीम् ।
उदय अभ्युदितम् दृष्ट्वा शशांकम् च विशेषतः ॥४-२७-३१॥
Slōka 32 / श्लोक ३२
Slōka 32
आविवेश न तम् निद्रा निशासु शयनम् गतम् ।
तत् समुत्थेन शोकेन बाष्प उपहत चेतसम् ॥४-२७-३२॥
Slōka 33 / श्लोक ३३
Slōka 33
तम् शोचमानम् काकुत्स्थम् नित्यम् शोक परायणम् ।
तुल्य दुःखो अब्रवीद् भ्राता लक्ष्मणो अनुनयम् वचः ॥४-२७-३३॥
Slōka 34 / श्लोक ३४
Slōka 34
अलम् वीर व्यथाम् गत्वा न त्वम् शोचितुम् अर्हसि ।
शोचतो हि अवसीदन्ति सर्व अर्था विदितम् हि ते ॥४-२७-३४॥
Slōka 35 / श्लोक ३५
Slōka 35
भवान् क्रिया परो लोके भवान् देव परायणः ।
आस्तिको धर्म शीलः च व्यवसायी च राघव ॥४-२७-३५॥
Slōka 36 / श्लोक ३६
Slōka 36
न हि अव्यवसितः शत्रुम् राक्षसम् तम् विशेषतः ।
समर्थः त्वम् रणे हन्तुम् विक्रमैः जिह्म कारिणम् ॥४-२७-३६॥
Slōka 37 / श्लोक ३७
Slōka 37
समुन्मूलय शोकम् त्वम् व्यवसायम् स्थिरी कुरु ।
ततः सपरिवारम् तम् राक्षसम् हन्तुम् अर्हसि ॥४-२७-३७॥
Slōka 38 / श्लोक ३८
Slōka 38
पृथिवीम् अपि काकुत्स्थ ससागर वन अचलाम् ।
परिवर्तयितुम् शक्तः किम् पुनः तम् हि रावणम् ॥४-२७-३८॥
Slōka 39 / श्लोक ३९
Slōka 39
शरत् कालम् प्रतीक्षस्व प्रावृट् कालो अयम् आगतः ।
ततः स राष्ट्रम् स गणाम् रावणम् तम् वधिष्यसि ॥४-२७-३९॥
Slōka 40 / श्लोक ४०
Slōka 40
अहम् तु खलु ते वीर्यम् प्रसुप्तम् प्रतिबोधये ।
दीप्तैः आहुतिभिः काले भस्म चन्नम् इव अनलम् ॥४-२७-४०॥
Slōka 41 / श्लोक ४१
Slōka 41
लक्ष्मणस्य हि तद् वाक्यम् प्रतिपूज्य हितम् शुभम् ।
राघवः सुहृदम् स्निग्धम् इदम् वचनम् अब्रवीत् ॥४-२७-४१॥
Slōka 42 / श्लोक ४२
Slōka 42
वाच्यम् यद् अनुरक्तेन स्निग्धेन च हितेन च ।
सत्य विक्रम युक्तेन तद् उक्तम् लक्ष्मण त्वया ॥४-२७-४२॥
Slōka 43 / श्लोक ४३
Slōka 43
एष शोकः परित्यक्तः सर्व कार्य अवसादकः ।
विक्रमेषु अप्रतिहतम् तेजः प्रोत्साहयामि अहम् ॥४-२७-४३॥
Slōka 44 / श्लोक ४४
Slōka 44
शरत् कालम् प्रतीक्षिष्ये स्थितो अस्मि वचने तव ।
सुग्रीवस्य नदीनाम् च प्रसादम् अनुपालयन् ॥४-२७-४४॥
Slōka 45 / श्लोक ४५
Slōka 45
उपकारेण विरः तु प्रतिकारेण युज्यते ।
अकृतज्ञो अप्रतिकृतो हन्ति सत्ववताम् मनः ॥४-२७-४५॥
Slōka 46 / श्लोक ४६
Slōka 46
तत् एव युक्तम् प्रणिधाय लक्ष्मणःकृत अंजलि तत् प्रतिपूजय भाषितम् ।
उवाच रामम् स्वभिराम दर्शनम्प्रदर्शयन् दर्शनम् आत्मनः शुभम् ॥४-२७-४६॥
Slōka 47 / श्लोक ४७
Slōka 47
यथोक्तम् एतत् तव सर्वम् ईप्सितम्नरेन्द्र कर्ता न चिरात् तु वानर ।
शरत् प्रतीक्षः क्षमताम् इमम् भवान्जल प्रपातम् रिपु निग्रहे धृतः ॥४-२७-४७॥
Slōka 48 / श्लोक ४८
Slōka 48
नियम्य कोपम् प्रतिपाल्यताम् शरत्क्षमस्व मासाम् चतुरो मया सह ।
वस अचले अस्मिन् मृग राज सेवितेसंवर्तयन् शत्रु वधे समर्थः ॥४-२७-४८॥